تی‌لِم

روایت‌ِ بدونِ گلِ میثم امیری
  • تی‌لِم

    روایت‌ِ بدونِ گلِ میثم امیری

مشخصات بلاگ
تی‌لِم
بایگانی

۵ مطلب در بهمن ۱۳۹۲ ثبت شده است

جمعه, ۲۵ بهمن ۱۳۹۲، ۰۹:۰۳ ب.ظ

رمانِ آرمانِ علی- بخش 7

یا لطیف

ادامه‌ی داستانی که سالِ 88 نوشته بودم:


علی گفت یک کارِ پاره وقت توی یک کامپیوتر‌فروشی در انقلاب پیدا کرده است. وقتی می­خواست کتاب‌هایش را بفروشد این کار را گیر آورد. توی یک زیرزمین آگهی‌اش را دیده بود. به این کنجکاوی مژده که پرسیده بود چرا علی می‌خواسته کتاب‌هایش را بفروشد پاسخ نداد و برایش از کاری توضیح داد که در آن:

- نحوه‌ی سیستم بستن را به آدم توی سه جلسه یاد می‌دهند؛ که من این سه جلسه را رفتم و هشت هزار تومان دادم. بعدش باید در عرضِ بیست روز دو تا سیستم بفروشم. از یکیش، شصت هزار تومان و از دیگری چهل هزار تومان پورسانت به آدم می‌دهند. اگر بتوانم اولی را بفروشم، در فروختنِ دومی آن‌ها کمک‌مان می‌کنند. بعدش هم استخدام می­شوم.

مژده پرسید که آیا این دو سیستم را فروخته است یا نه. علی هم توضیح داد یکیش را به یکی از دوستانش فروخته است. حتی برایش تخفیف هم گرفته است. الان هم پیِ مشتری برای دومیش است.

مژده از توی اتوبانِ صدر رفت سمتِ کامرانیه. توی کامرانیه، پشت چهار راهی توقف کردند، سمتِ راست­شان در زاویه خیابانِ کامرانیه با خیابان شهید لواسانی برج کوه نور قرار داشت. آن طرف خیابانِ لواسانی، رو به روی کوه نور، برج دیگری آسمان را خراشیده بود. اگر توی چهار راه قبلی پیچیده بودند سمت چپ می­رسیدند به همان امام زاده علی اکبرِ معروفِ چیذر. مژده از علی پرسید:

-برنامه‌ات چیست؟

- تو اگر کار داری برو بالا. من نمی‌توانم بیایم تجریش. امروز بروم یک مقدار پرسش‌نامه‌ توی فرمانیه پخش کنم تا ببینم چه می‌شود.

مژده همچنان منتظرِ چراغ بود تا ببیند کی سبز می‌شود. پسرکی هم به ماشین این‌ها گیر داده بود. ول‌کن نبود و مدام پاپی بود که مژده یک دسته‌ گلِ نرگس بخرد. مژده ادامه داد:

 - برویم تجریش را ببین. شاید بی‌تاثیر نباشد. به نظرم برای تنوع بد نیست.

علی قبول کرد. به نظرش پیشنهادِ مژده منطقی بود، ولی گفت که بعد از ظهر باید برگردد فرمانیه تا بقیه پرسش‌نامه‌هایش را جمع‌آوری کند. چراغ سبز شد؛ کنارِ کوهِ نور. پسرک همچنان تو کفِ گل‌های نرگس نفروخته‌اش مانده بود. دوستش بهش گفت:

- بی‌خود گیر داده بودی به این‌ها. خریدار نبودند که.

میدانِ تجریش را رد کردند، مقدس اردبیلی را پیچیدند رفتند بالا. از همان کوچه‌ی اول شروع کرد به پخشِ پرسش‌نامه‌ها. مژده هم توی پارکی کز کرده بود و به تسِ علی نگاه می‌کرد. یادِ شخصیت‌های تس افتاد. یادش رفته بود که باهاش شوخی کند که علی یک پرسش‌نامه بدهد به یک از همین تسی‌ها تا پُرَش کنند.

علی توی پخشِ پرسش‌نامه‌ها توفیقی نداشت. اغلب به علی می‌گفتند که به سرایدارشان بدهد یا این که توی صندوقِ پست‌شان بیاندازد. بالاخره یکی‌شان هم آمد دمِ در:

- آقا بده شاید پرش کردیم. بد وضعیتی شده است. بعدِ انتخابات، وضعیتِ بازار کاملا بهم خورده است. داریم محتاجِ نانِ شب‌مان می‌شویم. باورت می‌شود؟

علی لبخند زد:

- چرا آقا؟

- با این وضعیتی که دولت به وجود آورده است فاتحه‌ی مملکت خوانده است. اصلا آن‌ها چه می‌فهمند مملکت‌داری یعنی چه؟ عاقبتِ اداره‌‌‌ی سپاهی‌ها همین می‌شود. آقا برو بینِ آ‌ن‌ها پرسش‌نامه پخش کن. بیا این‌جا تا نشانت بدهم.

دستِ علی را گرفت و برد بالای سکوی کنارِ آلاچیقِ خانه‌شان. نگاهِ علی توی حیاطِ شکیل‌شان جا مانده بود. سعی کر‌د جایی را که مرد با دستانش نشان می‌دهد ببیند:

- می‌بینی آقاجان. بهترین جای تهران را گرفته‌اند برای خودشان. وضعیتِ ما افتضاح است. خوش به حال کشورهایی که حاکمان لایقی دارند. هفته‌ی قبل اتریش بودم؛ پیشِ دخترم. دخترم آن‌جا درس می­خواند. آن‌جا همه چیز روی حساب و کتاب است. نه مثلِ این‌جا. وقتی زیادی وِر بزنی که دیگر کسی نمی‌آید سرمایه‌گذاری کند. می‌ترسند دیگر. می‌روند یک جای دیگر. آبرو نگذاشتند برای ما توی دنیا. یک جایی می‌روی انگاری گال داری. یک جوری بهت نگاه می‌کنند. چقدر باید تحقیر بشویم؟

 ¶¶¶

مژده رفت خانه‌ی خودشان، لابد پیش مادرش تا از روی نسخه‌ی اسپانیایی مولوی آب زنید راه را به سبکِ پاوارتی بخوانند. علی ناراحت شد از این جمله‌ام و گفت ته مانده‌هایی از نگاهِ سوسیالیستی را در من می‌بیند. مژده هم بنده خدا پیشنهاد داده بود که علی چند نسخه از این پرسش‌نامه‌ها را بدهد به مراکزِ شلوغ و متمرکز، بلکه فرجی حاصل شود. علی باشدی گفته بود.

خرد و خاکشیر و خسته بود. یک استخر و یک سالنِ بدنسازی گیر آورده بود که چند نسخه‌ای به آن‌ها بدهد. من بهش پیشنهاد کرده بودم که چند نسخه‌ای را بدهد دستِ سرایداری و یک چندتا برگِ سبز هم خرج کند. علی توی کَتَش نمی‌رفت. نمی‌دانست پولِ همین کپی‌ها را از چه کسی باید بگیرد. دردسری شده بود برایش تحقیق بالا شهر و پایین شهر. توی این فکر بود که چند روزی برنامه‌اش را عوض کند و برود پایین شهر. به نظرم بد فکری نبود. منطقه‌اش را هم قبلا شناسایی کرده بود. یک جایی توی باقر شهر، پایین‌تر از شهر ری.

روی آسفالتِ کنارِِساختمانِ نیمه‌کاره‌ای در فرمانیه نشسته بود و داشت به تحقیقی که بقیه بچه‌ها حاضر می‌کنند فکر می‌کرد. داشت به تلفنِ روزهای عید یکی از دوستانِ پدرش فکر می‌کرد که دارد کارشناسی روان‌شناسی می‌گیرد و زمانِ جنگ رزمنده هم بوده است. با کمالِ وقاحت زنگ زده بود و از علی خواسته بود که اگر پایان‌نامه­اش را انجام داده، فایلش را بدهد به او تا سریع‌تر مدرکش را بگیرد. هر وقت خاطره­اش می‌آمد در ذهنِ علی، غمگین می‌شد.

من خودم کنارِ علی بودم که توی فرمانیه می‌گشت تا یک نفر پرسش‌نامه‌اش را پر کند. من خودم شاهدِ عرق ریختنِ این بنده خدا بودم که زیرِ نگاه سردِ شمالِ شهری‌ها داشت ملامت می‌شد و دم بر نمی‌آورد. این‌ها را خودم دیدم. نمی‌دانم بقیه دارند چه راست و دروغ‌هایی در موردِ بالا شهر و پایین شهر می‌گویند. اصلا هم مهم نیست که به من چه مارکی می‌چسبانند. آن چیزی که اتفاق افتاد را می‌خواهم روایت کنم. شمایی که عینِ کبک سرت را کردی زیرِ برف و داری توی تهران به قولِ خودت زندگی می‌کنی، ببین چه واقعیتِ دردناکی توی همین پایتخت دارد اتفاق می‌افتد. من جمله‌ای دارم که زیاد تکرارش می‌کنم و آن این که: «اتفاق در حالِ افتادن است».

  فکری به سرِ علی زد. از شبِ اولِ فکرش شروع می‌کنیم.

شبِ اول

علی با خودش به این نتیجه رسید که باید راهِ جدیدی را امتحان کند. با خودش فکر کرد همان طور که کسانی هستند که کنارِ کوه نور سر چهارراه گلِ نرگس می‌فروشند، پس می‌شود آن‌جا پرسش‌نامه هم پخش کرد. توی خیابان پاسداران، راه افتاد سمتِ نزدیک‌ترین کافی‌نت. نکته‌ی جالب برای او این بود که هرچه پیش می‌رفت کمتر مغازه می‌دید، چه برسد به کافی‌نت. به ذهنش رسید که این‌جاها برای پیاده‌روها ساخته نشده که بخواهد قدم به قدمش مغازه باشد. رسید به میدانِ نیاوران. آن‌جا هم کافی‌نتی نبود و تا آن‌جا حتی مسجدی هم ندیده بود. بالاخره توی یک ناامیدی محض توی خیابانِ باهنر به سمتِ تجریش یک کافی‌نت پیدا کرد. صفحه‌ی وُرد، و نه وِرد، را بالا آورد و نوشت: «ببخشید، می‌خواستم بابتِ یک تحقیقِ دانشگاهی چند دقیقه‌ای وقت‌تان را بگیرم. با تشکر» بله، مگر با این روش‌های قناری رنگ‌کن بشود کاری کرد. نگاهت نمی‌کنند انسان‌های بالای شهر. محلِ سگت هم نمی‌گذارند. اصلش بدتر از این حرف‌ها برای تو که پیاده هستی هیچ امکاناتی درنظر نگرفتند. من دیده‌ام که می‌گویم، فکر نکنی...

ایستاد کنارِ همان چهار راهِ معروف. همان که کنارِ کوهِ نور است. همان که اگر خیابانِ افقی‌اش را بگیری و بیایی پایین می­رسی به یک تالارِ معروف.

خوب شد گفتم تالارِ معروف. این داستان را هم بشنوید بد نیست:

علی نگاهی به جلال و جبروتِ تالار کرد. رفت داخل و از یکی از دربان­های شیک­پوش دمِ در سراغ مدیر را گرفت و گفت که می­خواهد با او صحبت کند. دربانِ علی را به یکی دیگر از همکارانش معرفی کرد. آن بنده خدا هم به علی گفت که چند لحظه­ای منتظر بماند. علی روی مبل­های لابی طبقه هم­کف نشست و کمی چشم گرداند و تزیینات و تابلوهای ساختمان را سیر کرد، بعد از چند لحظه او را به اتاق مدیر هدایت کردند. وارد که شد مرد جوان و خوش­پوشی با قدی کشیده پشت میز به احترامِ ورودِ علی بلند شد و به علی اشاره کرد که بنشیند. علی سرِ صحبت را باز کرد و داشت درباره­ی پایان­نامه­اش صحبت می­کرد که یکی از خدمت­کارها که انصافا خیلی از علی شیک­پوش­تر بود وارد شد و لیوان آب پرتقال کمر باریکی را دستِ علی داد. علی داشت تمام تلاشش را می­کرد تا بتواند مردِ جوان را راضی کند که شماره­ی مشتری­های سابق­شان را در اختیار علی قرار بدهد، تا او برای پر کردنِ پرسشنامه سراغِ آن­ها برود. حرف های علی که تمام شد مرد جوان شروع کرد.

-ببینید آقای!؟

-مولایی هستم، علی مولایی.

- خوب آقای مولایی چند وقت پیش روزنامه­ها خبری نوشتند با این مضمون که «مدیرِ تالارِ (...) یک شب برای تجدید خاطره از زوج­هایی که در یک سال گذشته جشنِ عروسی­شان را آن­ جا برگزار کرده­اند دعوت می­کند تا در جشنی که تدارک دیده شده شرکت کنند، ولی متوجه می­شود که از این افراد نزدیکِ هشتاد درصدشان کارشان به طلاق کشیده.» این خبر در همه جای کشور پخش شد و نتیجه هم گرفتند که ببینید ازدواج­هایی که با این همه هزینه برگزار می­شود سرانجام اکثرشان طلاق است. شما آقای مولایی خودتان این خبر را نشنیدید؟

- البته بله و اتفاقا از زبانِ چند تا از دوستان هم قضیه را شنیدم.

- خوب من باید به شما بگویم اصلا چنین چیزی صحت نداشته. ما این جا به جز برخی مناسبت­های خاص که امکان برگزاریِ جشنِ عروسی وجود ندارد، در تمام شب­های سال مشتری داریم. بسیاری از افراد برای رزروِ سالن باید چند ماه قبل از مراسم این جا بیایند. منظورم این است که تالار ما آن قدر جا افتاده هست که ما نخواهیم یک همچین کار تبلیغی را انجام بدهیم و زوج­ها را به این جا دعوت کنیم. این خبری هم که پخش شد من و همکارانم احساس می­کنیم کار رقبای ماست. خیلی از هتل­ها که اتفاقا دولتی هم هستند قیمت­های­شان برای جشنِ ازدواج در سطح ما و حتی بالاتر از ماست، ولی از آن جا که ما یک مجموعه­ی خصوصی هستیم می­آیند با همچین خبرسازی­هایی اعتبارِ ما را خدشه­دار می­کنند. شاید دلیل این که شما هم سراغ ما آمده­اید همین خبر باشد، ولی باز هم من عرض می کنم که آن خبر ساختگی بود.

علی لیوان آب پرتقال را در دست نگه داشته بود و هنوز یکی دو جرعه بیشتر از آن نخورده بود. دوباره لیوان را روی میز گذاشت تا بتواند در ارائه­ی توضیحات بیشتر از دستانش هم استفاده کند:

- خوب البته این که می­فرمایید درباره­ی تالارِ شما خبرسازی کرده­اند باید بگویم واقعا کارِ زشتی بوده، ولی باید خدمت­تان عرض کنم مطمئن باشید این که من این جا هستم به دلیل آن خبر نیست. من از آن­جا که برای انجامِ پایان­نامه وقتِ زیادی ندارم و متاسفانه ساکنینِ مناطقِ بالای شهر هم همکاری مناسبی با من نداشته­اند. به نظرم رسید که از یک جایی مثلِ این جا کمک بگیرم. شاید کارم کمی سرعت پیدا کند. اگر شما بتوانید کمکی به بنده بکنید ممنون می­شوم.

- شما می­دانید که شماره­ی افراد به صورتِ امانت در اختیار ماست و البته من هم نمی­توانم شخصا درباره­ی این موضوع تصمیم بگیرم، برای یک هم چین چیزی باید هیات مدیره تصمیم بگیرد که خوشبختانه ظرف همین یکی دو روز آینده جلسه خواهند داشت. شما شماره­ی همراه­تان را به من بدهید اگر به نتیجه­ی مثبتی رسیدیم به شما اطلاع می­دهم.

علی شماره­اش را روی کاغذی نوشت و آن را به مرد جوان داد. از برخوردِ مردِ جوان و حتی از این که اجازه داده بودند با مدیر مجموعه صحبت کند راضی بود. مطمئن بود اگر یک مجموعه­ی دولتی بود، عمرا می­توانست به این راحتی سراغ مدیر برود. حتی­تر این که در هوای گرمِ مرداد از آن آب پرتقال هم راضی بود. چیزی که علی را ناراحت می­کرد این بود که تقریبا مطمئن بود برای پخش کردنِ پرسشنامه این تیرش هم به سنگ خورده است. از لحنِ مردِ جوان به راحتی می­شد فهمید که احتمالِ موفقیت نزدیکِ صفر است. بعد از این که چند روز گذشت و کسی با او تماس نگرفت، علی فهمید خیلی هم بیراه فکر نمی­کرده.

 فهمید همان چهارراه بهترین جا است فعلا؛ همان چهار راهی که یک راهش می‌خورد به نیاورن و راهِ کنارِ کوهِ نور سر از امام‌زاده علی اکبر چیذر در می‌آورد؛ همان که مژده آمارِ شهدایش را دارد. همان که محمود کریمی با عزادارانِ حسینی در آن شور می‌گیرد...

این برگه را توی کافی نت نوشت. با همان متن کوتاه و فانتزی‌. لند اسکیپ نوشت. تا می‌توانست فونت را درشت انتخاب کرد. فقط می‌خواست فونتش درشت باشد تا خلق الله بتوانند بخوانند و به این پژوهشگرِ واقعی کمک بکنند. ایستاد توی چهار راه؛ به همین سادگی. توی خیابانی که از پایین می‌آمد و می‌رفت به سمتِ بالا. ایستاد توی همین خیابانِ که می‌رفت توی کامرانیه.

یادش می‌آمد که مدتی قبل بود که با مژده آمده بود سرِ همین چهار راه و داشت به دیده‌ی ترحم به آن‌هایی نگاه می‌کرد که گلِ نرگس می‌فروختند. تردید داشت. آمد کنارِ خیابان. با خودش فکر کرد چقدر از آبرو و شخصیتش را باید زیرِ پایش له کند تا برود کاغذ بگیرد جلوی رویِ ملت. نشست توی سایه‌ی درختی کنارِ خیابانِ کلاهدوز. یکی از خیابان‌های گذرنده از چهار‌ راه چیذر. با خودش کلنجار می‌رفت. با خودش گفت اگر این کار را نکند بعدا خودش را شماتت خواهد کرد. متنفر بود از این که در آینده بخواهد به این فکر کند که راهی بوده و او امتحان نکرده است. همین شد که یا علی گفت و بلند شد. با خودش گفت اگر مژده او را این‌جا ببیند چه کار کند. مژده نه، اگر مادرِ مژده ببیند چه کار کند... نگرانِ نگاهِ سنگینِ مادرِ مژده یا اقوامِ او بود که احتمال داشت توی آن ساعات از کنارِ برجِ کوهِ نور رد شوند. مردد بود. با خودش گفت هر چی خودِ بی‌بی بطلبد. توی دلش گفت یا زهرا. بلند شد با ذکرِ رب اَدخلنی مُدخَلَ صِدق و اَخرجنی مُخرَجَ صِدق.

بعدا علی به من گفت:

- یک چیزی که شاید جالب باشد این بود که شبِ اول داشتم با خودم کلنجار می­رفتم که بروم کاغذ را نشان بدهم یا نه؟ کنارِ اولین ماشین که رفتم چند تا دختر تویش بودند. کاغذ را که نشان دادم دیدم راننده، که دخترِ جوانی بود، دارد یک جوری به من نگاه می­کند. نگاهش یک جوری بود؛ نه تمسخر بود، نه ترحم، و نه تعجب. هیچکدام نبود. نگاهش آن قدر برایم عجیب بود که دیگر نتوانستم توی آن چراغ قرمز، کاغذ را به ماشین دیگری نشان بدهم. کاغذ را برگرداندم تا ببینم مگر چی تویش نوشته که خانمه این جوری من و کاغذ را نگاه می­کرد. دیدم که ای دلِ غافل بس که استرس داشته­ام، کاغذ را سر و ته جلوی شیشه ماشین گرفته بودم!

شبِ دوم

اولین کاری که علی کرد این بود که رفت متنِ نوشته‌اش را تغییر داد. به جای چند دقیقه نوشت چند ثانیه. مگر با این ترفند بتواند کارش را راه بیاندازد. چون چند دقیقه خیلی اغواکننده نبود که هیچ، اتفاقا دل­سرد کننده بود.

وقتی چراغ سبز می‌شد کسی نگاهش نمی‌کرد. نه به او و نه به آن گل نرگس بدست‌ها. همه رد می‌شدند. باغِ گل بود. از سراتو تا اَوِنته تا اُپیروس تا ویتارا. باز هم بگویم. باشد...

می‌رود جلو و کاغذِ A4 را می‌گیرد جلوی شیشه‌ی ماشین‌ها. نگاهی به چهره‌ی کشیده‌ی علی با آن عینک‌های سبک و دسته کائوچویی‌اش می‌کنند. مردان که اعتنایی نمی‌کنند به نوشته‌ی علی. فکر می‌کنند این بنده خدا هم گدایی است که برای شمال شهری­ها کیسه دوخته است و فکر می‌کند با این روش‌های مدرن می‌تواند آن‌ها را سرکیسه کند. تعدای از خانم‌هایی که پشتِ رُل نشسته‌اند نگاه می‌کنند. توی دقایقی که آن‌جا ایستاده است می‌تواند توجه چند نفرشان را جلب کند. در این میان دست‌فروشان فکر می‌کنند علی رقیبِ آن‌هاست. ولی پس از مدتی می‌بینند خطری برای آن‌ها ندارد.

همین که چراغ قرمز می‌شود گل‌ها و وسایل‌شان را از زیر درختِ کنارِ چهار راه می‌آورند بیرون و شروع می‌کنند به داد زدن. علی هم از روی جدولِ کنارِ خیابان بلند می‌شود و کاغذ به دست می‌رود سمتِ ماشین‌های مدل بالایی که هیچ وقت توجه نمی‌کنند به آدم‌هایی که دارند جنس می‌فروشند. گیرم دو شاخه گلِ نرگس باشد. بالاخره آن‌ها هم برای خودشان یک پا فروشنده‌اند. حکما برای بچه‌های چهار راه‌های پایین کلی افه می‌آیند که دارند کنارِ برجِ کوهِ نور جنس می‌فروشند و این همه لیاقت مرهونِ تلاش و پشتِ کار ‌آن‌هاست؛ بعدِ توکل به خدا. علی نگران کاغذش را با طمانینه جلو روی ملت می‌گیرد. نکند توی یکی از این‌ها یکی از اقوامِ مژده باشد. درگیر است با خودش.

- شاید بتوانم چند تایی را برای‌تان پر کنم؟ گفتید در موردِ چیست؟

- یک تحقیق دانشجویی است. یک سری سوال است در موردِ رضایت از زندگی.

دختر لبخندی می‌زند. از علی می‌خواهد شماره موبایلش را بنویسد. علی چند نسخه از پرسش‌نامه‌اش را می‌گذارد توی 206ای که ابدیتِ اسپرت است. یک تکه کاغذ می‌گیرد تا نام و مشخصاتِ خودش را رویش بنویسد. همین که برگه را بالا آورد، چراغ سبز ‌شد. دختر ترمز دستی را می‌کشد و پُرگاز می‌رود داخلِ کامرانیه و علی فقط دارد به حماقتِ خودش می‌خندد.

شبِ سوم

چیست که این‌ها را برای‌تان شب‌بندی کرده‌ام. می‌خواهی چه چیز را بدانی. لُپِ مطلب این است که شمال‌ شهری‌ها همکاری نمی‌کنند. حالا تو فکر کن من عقایدِ سوسیالیتی دارم که این حرف‌ها را می‌زنم و بی‌خود دارم انسانیت را بالا و پایین و شمال شهری و جنوب شهری می‌کنم. یکی از خانم‌ها در این شب، سه پرسش‌نامه‌ از علی گرفت و حاضر شد پر کند. علی هم نگاهی به قیافه‌ی او کرد. شماره‌ی خودش و او را نوشت. گفت که فردا موقعِ اذان همین جاست. خانمِ ماشین سوار هم گفت یک وقتِ دقیقی بگوید...

راستی یادم رفت از آن بنده خدایی بگویم که کلی انتقاد داشت به نظام و خانه‌ی مسوولانِ نظام را نشانِ علی می‌داد، به علی گفت:

- آقا این سوالات‌تان خصوصی است و من نمی‌توانم به آن‌ها جواب بدهم.

علی هم لبخند زد و خیلی برایش مهم نبود که طرف چه استدلالی می‌کند برای پر نکردن. پیشِ خودش می‌گفت نوشتنِ نام و نام‌خانوداگی که در پرسش‌نامه اجباری نبود، پس از چه چیز می‌ترسید.

- می‌دانید آقا، اوضاع طوری نیست که آدم بتواند اعتماد کند. معلوم نیست توی این شرایط چه می‌خواهد بشود.

علی می‌خواست بگوید چه چیز را الکی برایِ خودتان مهم کردید. پیشِ خودش می‌گفت واقعا این قدر آدمِ خطرناکی است که بقیه نخواهند پرسش‌نامه‌اش را پر نکنند. به قولِ خودش: «من چه کار دارم به اوضاعِ مملکتی؟» با خودش اندیشید عجب مملکتی شده است که در آن پرسش‌نامه‌‌هایش وصل می‌شود به مسائل امنیتی. این شمال شهری‌ها از چه می‌ترسند. توی همین شرایط خانمی که ساکنِ آپارتمانِ کناری بود سرش را از پنجره کرد بیرون و با تهور به علی گفت:

- آقا این چه سوالاتی است که برای ما فرستادی؟ من این چیزها را پر نمی‌کنم. شما کجا دیدی که این طور تحقیق کنند و بیایند درِ خانه؟

علی متعجب به خانمی نگاه کرد که از طبقه‌ی سوم یک ساختمان داشت با پیراهنِ رکابی زردرنگی با او صحبت می‌کرد. مردِ معترض هم کنارِ علی یک لحظه متحیرِ جملاتِ زن شده بود. علی هم دمش گرم، نه برداشت و نه گذاشت. برگشت طرف را شست، گذاشت لبِ تاقچه:

- خانم اگر پر نمی‌کنید می‌توانید پر نکنید. من به هیچ کس اجبار نکردم که الا و لابد باید پرسش‌نامه را پر کند. پر نمی‌کنید خوب نکنید. اصلا صد سالِ سیاه نمی‌خواهم پر کنید، ولی شما حق ندارید به من تهمت بزنید. (صدایش را بالاتر برد:) این که شما چیزی را ندیدید دلیل نمی‌شود که نباشد. این همه ملت دارند تحقیق می‌کنند. کلی تحقیق‌های دانشجویی این طوری است. همین جوری می‌آیند پرسش‌نامه می‌دهند ملت پر می‌کنند. شما حق ندارید به من بگویید که چه کار کنم. اصلا حق ندارید سرِ من داد بزنید. کی به شما اجازه داده که بیاید سرِ من داد بزنید؟ اگر پر نمی‌کنید نکنید، ولی حق ندارید سرِ من داد بزنید. حق هم ندارید بگویید همچه چیزی نیست. اتفاقا خوبش هم هست.

زن مات و مبهوت داشت به علی نگاه می‌کرد. فکرش را نمی‌کرد علی به یک همچین جسارتی رسیده باشد که سرِ او این طور راحت هوار بکشد. مرد هم کنارِ علی همین دو دقیقه پیش داشت برای خودش سخنرانی می‌کرد فهمید این دانشجوی خوش‌برخورد همچین آرامِ آرام هم نیست.

- اصلا نمی‌خواهد پرش کنید. لطف کنید پرسش‌نامه‌ی من را بدهید می‌خواهم بروم.

- آقا آرام باشید...

- یعنی چی آرام باشید. کلی از تحقیق‌های دانشجویی همین جوری بی‌حساب و کتاب کامل می‌شود. احمق، من هستم که آمدم توی خیابان دارم روشِ صحیحش را انجام می‌دهم.

زن پرسش‌نامه‌ی علی را گذاشت توی یک پلاستیکی و آن هم با سقوطی آزاد ول داد سمتِ علی که به طرزِ فجیعی عصبانی بود.

شبِ چهارم و پنجم و...

چه فایده از شب‌های دیگر نوشتن. شب‌هایی با همین درجه از بی‌اهمیتی و بدون این که کسی به علی محلِ سگ هم بگذارد گذشت. علی درمانده بود که چه کند. تحقیقی که برایش از جیبِ خودش کلی خرج کرده بود. پایان‌نامه‌ای که حالا دوست نداشت صد سالِ سیاه هم بنویسدش.

جوانکِ کاغذ بدستی که فقط خودش نبود. خانمش هم بود. همان که چشمِ امیدش علی بود. علی که این جریان را با هیچ کس در میان نگذاشت. نه مژده و نه کسِ دیگر. فقط به مژده گفته بود سالنِ بدنسازی و استخرِ شنا هم فایده ندارد.

من از کجا فهمیدم؟ آن قدر که سوال پیچش کردم. آن قدر ازش خواستم که سیر تا پیازِ مراحلِ این تحقیقش را بگوید تا آخر رضایت داد. برای این که بدانی یک دانشجوی برای آن که بخواهد کارش را درست انجام دهد به چه مصیبت‌هایی گرفتار می‌شود. مصیبت‌هایی که بسیاری‌اش را آن استاد متحمل نشده است.

متحمل نشده است که همراهِ فروشنده‌های گلِ نرگس بایستد کنارِ خیابان و برگه‌ی نوشته شده‌اش را بگیرد بالا که مثلا یک نفری بزند کنار و از او مشخصات بخواهد. ازشان بپرسد کیست و برای چه برای این تحقیق دارد دست و پا می‌زند. هیچ کدام‌شان دردهای علیِ ما را نداشتند. همه (مثلِ هم‌اتاقی‌ها و هم‌سوییتی‌ها) هم بهش می‌گفتند که با هم می‌نشینند و دانه دانه‌ی این پرسش‌نامه‌ها را برایش پر می‌کنند. اما زیرِ بار نمی‌رفت. می‌خواست مَثَلا خودش کارش را انجام دهد و آن کار را درست انجام دهد. حتی آرمان هم بهش خندیده بود از آن طرفِ مرزها. همین که از مژده پرسید که علی چه کار می‌کند. وقتی شرحِ ماوقع را شنید خنده‌اش گرفت. آن قدر که خودش می‌گفت مدت‌ها بود این قدر سیر نخندیده بود. مژده هم از این خنده‌ی آرمان سرخ و سفید شد و نمی‌دانست چه بگوید. شانسش گرفت که مادرِ مدرنش به فکر خریدنِ تلفن تصویری نیفتاده.

بچه‌های خوابگاه بهش می­گفتند که می‌خواهد چه کار کند. برنامه‌اش چیست. موقعِ چای خوردن یا وقتِ نظر دادن در مورد همه چیز به خصوص بعدِ شام بدشان نمی‌آید فلاکت‌های یک نفری را به یادش بیاورند؛ نه سرِ سوزنِ محضِ دلسوزی. فقط برای این که حرفی زده باشند و چیزی گفته باشند. حتی من هم این جوری بودم. من که به قولِ خودم داشتم نویسندگی را تجربه می‌کردم و در به در دنبالِ ناشری بود که اثرِ اولم را چاپ کند. منی که اثرم را توی شهر دست می‌گرفتم و از این انتشاراتی به آن انتشاراتی می‌رفتم و از هر کدام‌شان می‌پرسیدم که چگونه می‌توانم اثرم را چاپ کنم. من هم بدجوری تنهایی و بی‌کسی را به عنوانِ یک بچه شهرستانی توی تهران تجربه می‌کردم. هیچ آشنا و مامنی نداشتم. هیچ راهنمایی نداشتم. فکر می‌کردم هیچ راهی برایم نمانده است. من می‌خواهم داستان‌نویس شوم و راهش همین است پرت و پلاهایم را بگیرم دستم و از این انتشاراتی به آن انتشاراتی بروم. به هیچ محفلی هم راه نداشتم. هیچ دوستِ روشنفکرِ کله گنده‌ای هم نداشتم که برای همچین روزهایی به دادم برسد. تنها امیدم انتشاراتی‌های مستقل شهر بود که هر یک هم بهم جوابِ رد داده بودند. یکی‌شان که حاضر شده بود اثرم را بخواند هم هنوز چیزی بابتِ نوشته‌هایم نگفته است. این من  بودم که شب‌ها چشمانم را پای صفحه‌ی کامپیوتر سیاه می‌کردم. از بس که می‌نوشتم. حتی من هم از سرِ فراغت یا محضِ تفریح از علی در موردِ آتیه‌ی کارش می‌پرسیدم. همین که اگر جواب نگیرد چه؟ بالای شهر پاسخِ مثبت ندهند باید بیاید پایین شهر. وقتش را آن‌جا تلف نکند و از این جور حرف­ها.

آی می‌سوخت وقتی رفقایش بهش می‌گفتند دارد وقتش را تلف می‌کند. جگر آدم آتش می‌گیرد. شما هم اگر از اذان مغرب تا دو ساعت فقط سر پا سرِ چهار راه بایستی که بخواهی پرسش‌نامه پر کنی چه حسی بهت دست می‌دهد، چه رقمی می‌شوی؟ کیفت را یک جوری بیاندازی روی شانه‌هایت که مزاحمت نباشد و بعد عینِ گداها بایستی کنارِ خیابان. آن هم کنارِ برجِ کوهِ نور که مثلا ببینی خلق الله از وضعیت زندگی‌شان راضی هستند یا نه.

¶¶¶

کسی اما توی فکرِ یاسین نبود. چه کار به کارِ او داشتند. بالاخره یک نفر نباید خیلی درد داشته باشد وقتی که با هواپیما از شهرشان می‌آید تهران. یحتمل باید وضعیتِ مالی‌اش بِراه باشد. اما همه‌ی آدم‌ها به درجه‌ای درد دارند. مثلا داشت تایپ می‌کرد، ولی حواسش پیشِ آن چیزهایی که تایپ می‌کرد نبود. ذهنِ جوالش می‌رفت سراغِ بهار. کسی هم نمی‌دانست که دو کلمه حرفِ حساب با این پسرک بزند که: «آقا بی‌خیال عشق و عاشقی بشو. بزن زیرِ آوازت و شعرت را بخوان. اصلش چه کار داری به خواندن و نخواندنِ آواز. بنشین این نوشته‌ات را درست تایپ کن که برای دومین ترمِ متوالی مشروط نشوی. فکر نکن خانواده‌ها دنبالِ یک دامادی می‌گردند که بزرگ‌ترین هنرش مشروطی باشد.» البته که طبیعی است که از یک سوییت پنج شش نفره یکی عاشق باشد. یاسین عاشقِ خواهرِ هم‌کلاسی‌اش، یعنی بهار، بود.

یاسین چند تا پرسشنامه­ای که قبلا از علی گرفته بود پر شده برگرداند و گفت که دخترخاله­اش گفته می­تواند سه چهار تای دیگر هم بدهد خانواده­هایی که شمال شهر می­شناسد برایش پرکنند. علی بی‌علاقه نبود نسبت به پیشنهادِ یاسین. باز گلی به جمالِ یاسین که تا این حد در فکرِ علی بود. یاسین گفت:

- شوهرخاله‌ام توی چیذر گل­فروشی بزرگی دارد. فکر کنم بیشتر هم گل نرگس داشته باشد.

همین که گفت چیذر انگاری داغِ دلِ علی را تازه کرد. لبخندِ زورکی زد و نزدیک بود اشک بریزد به یادِ ساعت‌هایی که کنار گلِ نرگس‌فروشان توی چیذر حرام کرده است. بدون این که خیری ببیند، نه از اهالی چیذر و نه فرمانیه و نه آن‌هایی که می‌پیچیدند و می‌رفتند سمتِ کامرانیه. پیشِ خودش گفت شاید از این گل نرگس فروش خیری به ما برسد. پشتش را نشاند به دیوارِ خوابگاه و با ذکرِ تشکر از یاسین رفت توی موبایل خودش و تا ببیند آمارِ پرسش‌نامه‌هایش در چه حال است.

پس‌نوشت:

تا انتهای هفته‌ی بعد.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۵ بهمن ۹۲ ، ۲۱:۰۳
میثم امیری
پنجشنبه, ۲۴ بهمن ۱۳۹۲، ۱۲:۵۸ ق.ظ

هنرخانه

(5 ستاره روشن یعنی شاهکار؛ 4 ستاره روشن یعنی عالی؛ سه ستاره روشن یعنی خوب؛ دو ستاره‌ی روشن یعنی متوسط؛ یک ستاره روشن‌ یعنی ضعیف. یک صفرِ روشنِ کله‌گنده یعنی بی‌ارزش.)

///////////////////////////////////////////////// 

5 دی 93

ملبون از نیما جاویدی

اگر درباره‌ی الی و جدایی نادر از سیمین ساخته نمی‌شد، فیلم روپایی بود؛ ولی امان از سایه‌های سنگین در هنر. 

**

///////////////////////////////////////////////// 

28 آذر 93

صوتِ سخنرانی یوسفِ اباذری در دانشگاهِ تهران. 

حالم بهم می‌خورد از آدم‌های اخلاقی. من با اخلاق ضدّم. دمش گرم یوسفِ اباذری.

****

///////////////////////////////////////////////// 

19 آذر 93

فرشته‌ها با هم می‌آیند از کامران محمدی. 

دوستش نداشتم. این روایت از طلبه‌ها، روایت از طلبه‌ها نیست، روایتِ عامه‌ی مردم از طلبه‌هاست. این طلبه هیچ فردیّتی نداشت. هیچ شخصیّتی. همه‌اش در نسبت با مردم تعریف شده بود. انگار یکی از مقاله‌های شهید مطهری را فیلم کردند. بی‌آن‌که ذرّه‌ای فردیت در طلبه مطرح باشد. سکانس داخلِ دست‌شویی که یقه‌ی آن آخوند چاق را جمع کرد، واقعا تهوع‌آور بود. من این روایت را که طلبه‌ای برود سیم‌کشی یا کارهای ساختمانی جفای به طلبه‌ها می‌دانم. من یکی حاضرم پول بدهم تا طلبه‌ها فقط درس‌شان را بخوانند. این فضل نیست که طلبه برود کرایه‌کشی یا سیم‌کشی ساختمان. و بعد ما همین را تبلیغ کنیم. ضمن این که کاری به این ندارم که نمایش این چهره از طلبه‌ها خیلی قدیمی شده دیگر. تازه آن هم با این دیالوگِ افتضاح که طرف حاضر است در فیلم بازی کند، ولی نرود منبر!

*

///////////////////////////////////////////////// 

9 آذر 93

فیلمی هالیوودی

*

///////////////////////////////////////////////// 

30 آبان 93

ساکن طبقه وسط از شهاب حسینی

فیلمی متوسط و ساکن.

**

///////////////////////////////////////////////// 

1 آبان 93

مستند انقلاب 57 از من و تو

پر از صحنه‌های نابِ 57. بی‌سید علی. این مستند مغرضانه ساخته شده است و آن متن هم همین طور نوشته شده، با ادبیات متوسط. ولی باید دیدش. من این انقلاب را قبول ندارم. البته فکر می‌کنم انقلاب 57 آنی نیست که گوگوش دارد می‌گوید. ولی باز دم‌شان گرم. همه چیزشان بهتر است از این حزب‌اللهی‌های تریبون به دست. همه‌چی‌شان احتمالا. 

**

///////////////////////////////////////////////// 

21 مهر 93

فیلم ماهی و گربه از شهرام مکری

فیلم‌ِ خوب و شگفت‌انگیز. 

****

///////////////////////////////////////////////// 

10 مهر 93

فیلم خارجی

فیلم‌های صدتا یک غاز. 

*

سه چهار قسمت از معراجی‌ها

بد؛ ولی پرانرژی، طرف‌دار، به نظرم منصف. سطحی، ولی ای... تأثیرگذار. باید بیش‌تر ببینم تا بهتر بگویم. ای کاش ده‌نمکی رمان تقاطع انقلاب و وصال من را می‌خرید و می‌خواند. من هم در این موضوع حرف دارم. فعلا زود است برای نمره دادن. 

///////////////////////////////////////////////// 

27 شهریور 93

فیلم خارجی

نه. خوب نبود.

*

///////////////////////////////////////////////// 

21 شهریور 93

خانه‌ی روی آب از بهمن فرمان‌آرا

هن خوبِ خفنِ تأثیرگذار؛ ژرف‌شده‌ی فقروفحشای ده‌نمکی. فیلم پرسروصدایی که حزب‌اللهی‌های آن زمان را آشفت؛ جز ده‌نمکی که زبان به تحسینش گشود. با ریتمی کند و کمی از هم گسسته. برخلافِ بوی کافور، عطرِ یاس.

****

///////////////////////////////////////////////// 

16 شهریور 93

شهر موش‌های 2 از مرضیه برومند

هنوز نمی‌دانم خوب بود یا نه. ولی فکر نکنم خوب بود.

***

///////////////////////////////////////////////// 

31 مرداد 93 

دو سه مستند از شبکه‌ی من‌وتو و یکی دو شبکه‌ی دیگر.

واقعا مستند نبودند. ولی برخی‌شان فیلم‌های قدیمی خوبی را نشان داده‌ بودند. فیلم‌هایی که من تا به حال ندیده بودم.  

**

///////////////////////////////////////////////// 

23 مرداد 93 

دو سه برنامه‌ی ماهواره‌ای.

خیلی کم دارم چیز می‌بینم. یکی از خوب‌ها، دیدن تصاویری از مستندهای قدیمی ابراهیم گلستان بود.  

***

///////////////////////////////////////////////// 

17 مرداد 93 

اندکی پژمان از سروش صحّت

کمدی موقعیّت‌های خوب و محترمانه. با در نظر گرفتن شعور مخاطب. و البته ضعف‌های مفرط در فضاسازی خانواده‌ی ایرانی و کم‌هوش نشان دادن آدم‌هایی و خنگ کردن همه چی برای این طنز دربیاید. با فرار از این ترفندها و باهوش بودن همه چی طنز درمی‌آید. فرارش پیش‌روی می‌خواهد. با همین صحّت و عطّاران و قاسم‌خانی...  

***

///////////////////////////////////////////////// 

2 مرداد 93 

برنامه‌هایی از علیرضا نوری‌زاده از ماهواره.

علیرضا نوری‌زاده را این روزها زیاد می‌بینم. نمی‌دانم حالتِ برنامه‌ی دو شب پیشش، اِفه بود یا این که واقعی بود. نوری‌زاده خودکارش پرت کرد روی میز و داد زد نمی‌دانم با این همه فجایعی که در غزّه روی می‌دهد چطور آقای اوباما و نتانیاهو شب خواب‌شان می‌برد؟ آفرین بر او که نتوانست چشم بر این فجایع ببندد.  

***

///////////////////////////////////////////////// 

29 تیر 93 

مناجات‌ها و دعاهای کریمی

کریمی خیلی خوب مناجات و دعا می‌خواند. یعنی خط به خطش را به زبان روز ترجمه می‌کند. این زبان روز توی ترجمه‌هاش خیلی مهم است. انگار خواننده‌ها و مدّاح‌های ما در ماه مبارک بهتر و خواستنی‌ترند.  ابوحمزه‌ی محمود کریمی را از دست ندهید. 

****

///////////////////////////////////////////////// 

26 تیر 93 

فوتبال و برنامه‌های خوبِ عادل

من که دو هفته است دارم می‌بینم و با قهرمانی آلمان کیفم کامل شد. شما را نمی‌دانم. به‌ویژه این که کارها را با مدیریّتِ آدم‌حسابی مثل عادل ببینی. 

****(سه و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

12 تیر 93 

رد کارپتِ رضا عطّاران

این‌گونه یک فیلم تنها و تنها با حضور یک نفر ساخته می‌شود. کاری متفاوت و به نظر من قابل اعتنا. دوستش داشتم رضا عطّاران این کار را.

****(سه و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

29 خرداد 93 

برنامه‌ی بیست چهارده.

مرسی عادل.

*****(چهار و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

22 خرداد 93 

هیچی ندیدم جز ورزش. 

مرسی والیبال. 

****(سه و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

8 خرداد 93 

هیچی ندیدم جز بازی‌های فوتبالِ تیم ملّی ایران. 

که آن هم خوب نبود. بچّه‌ها در اردو هستند خوب. 

**(یک و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

2 خرداد 93 

هژبر سلطون با صدای ابوالحسن خوشرو

آهنگِ درگیر کننده‌ی تبری. با تِم‌های حماسی و سوگ‌وارانه و اعتراضی. یک ادای دینِ تاریخی به هژبر. از نظر موسیقی بی‌نکته نیست حتما. ولی با بادهای کوبه‌ای و بادی و صدای از تهِ دل خوشرو، این کاست کولاک است. 

****(سه و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

26 اردی‌بهشت 93 

... از فیلم‌های هالیوودی

باز هم بد. 

*(نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

19 اردی‌بهشت 93 

... از فیلم‌های هالیوودی

فیلمی نه چندان خوب. اصلا توصیه نمی‌کنم.

*(نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

  12 اردی‌بهشت 93 

... از فیلم‌های هالیوودی

کی می‌شود فیلم‌های خوب هالیوود را ببینیم؟

*(نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

 2 اردی‌بهشت 93 

بهشت از نمی‌دانم کی

آغاز سر حال. قاعده‌ی یک شام خوردن هم فیلم پیش می‌رود. بعدش هابیِ صرف می‌شود و می‌پاشد به دیوار و داغان می‌شود. حیف.

***(دو و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

26 فروردین‌ماه 93 

روزی روزگاری از امرالله احمدجو

هنوز مدام می‌بینم این فیلم را. بهتر از همه‌ی کارهای احمدجو. یکی از بهترین سریال‌های تلویزیون. روستایی. دقیق. زیبا. یک بار هم توی وبلاگ تحلیلش کردم. توی آن مطلب قدیمی‌هام، لای خرت و پرت‌ها، هست. ولی باید دوباره تحلیلش کنم. باید هر ماه، حداقل یک قسمت از این سریال را ببینم. این ماه بیش‌تر دیدمش. حظ کردم. از همه جاش.

*****(چهار و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

22 فروردین‌ماه 93 

مستند عمّامه‌های انگلیسی

اسمِ بد. نریش‌های تقریبا بد. سخنرانی متوسّط. صحنه‌های خوب از حرف‌های تأییدشدگان آقای شیرازی.

**

///////////////////////////////////////////////// 

17 فروردین‌ماه 93 

خط ویژه‌ی مصطفی کیایی

یک فیلم عالی. با موضوع و بازی و فرم و فیلم‌نامه‌ی ردیف.

****

///////////////////////////////////////////////// 

13 فروردین‌ماه 93 

طبقه‌ی حسّاس از کمال تبریزی.

بد. ضعیف. یک عطّاران خوب و دیگر هیچ.

*

///////////////////////////////////////////////// 

7 فروردین‌ماه 93 

شهر خدا.

عالی. همه‌چی تمام. شاهکار.

*****

///////////////////////////////////////////////// 

3 فروردین‌ماه 93 

زندگی زیباست.

فیلم زیبایی بود. خیلی زیبا.

****

///////////////////////////////////////////////// 

29 اسفندماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

شیار 143 از نرگس آبیار

خوب. نه آن قدر که تبلیغ و غلو می‌کنند. فیلم خوب جمع شد.

***

///////////////////////////////////////////////// 

15 اسفندماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

رستاخیز از احمدرضا درویش

فکر کنم من تنها کسی هستم که از فیلم خوشم آمده!

***

///////////////////////////////////////////////// 

11 اسفندماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

زندگی مشترک آقای محمودی و بانو از سیّد روح الله حجازی

بهترین فیلمِ جشنواره. 

***** (چهار و نیم ستاره)

///////////////////////////////////////////////// 

9 اسفندماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

بیگانه از بهرام توکّلی

بهرام توکلی‌اش خوب نبود. یا او بد ساخته و بدتر از آن بد نوشته یا این که نمایش‌نامه‌ی تنسی ویلیامز، قدرتِ لازم را ندارد. 

**

///////////////////////////////////////////////// 

2 اسفندماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

قصّه‌ها از رخشانِ بنی اعتماد

خیلی بد. پس‌رفتِ ویژه‌ی بنی‌اعتماد.


///////////////////////////////////////////////// 

25 بهمن‌ماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

آرایشِ غلیظ از حمیدِ نعمت الله

یک تریلر درست و درمان و پُرحرف و خوب. جذّاب. کارگردانیِ عالی. مضمونی این‌جایی و امروزی و درست و مبتلابه.

****

/////////////////////////////////////////////////

18 بهمن‌ماه 92 (باقی فیلم‌های جشنواره را آرام آرام معرّفی خواهم کرد.)

چ از ابراهیم حاتمی کیا

عالی. درست. انقلابی. صبور. اهلِ تحمّل. اسلامی. حاتمی‌کیای خوب.

****

///////////////////////////////////////////////// 

3 بهمن‌ماه 92

خسته نباشید از هاشمی و قرایی

دغدغه‌ی انسانی درست. با تکیّه بر فرهنگ‌ها و خرده‌ریزه‌های قومی. با داستانی زیادی نمادین و فانتزی. تبدیل نشدنِ دغدغه به قصّه! ارتباط‌های داستان، تصّنعی بود. با یک مغنّیِ ویژه و دوست‌داشتنی و درست.  

***

///////////////////////////////////////////////// 

11 بهمن‌ماه 92

شامِ ایرانی از بیژن بی‌رنگ

خاطراتِ خوبِ فیروز کریمی و بامزه‌بازی‌های اکبر عبدی. همین. چیز بیشتری نداشت.

**

///////////////////////////////////////////////// 

3 بهمن‌ماه 92

خسته نباشید از هاشمی و قرایی

دغدغه‌ی انسانی درست. با تکیّه بر فرهنگ‌ها و خرده‌ریزه‌های قومی. با داستانی زیادی نمادین و فانتزی. تبدیل نشدنِ دغدغه به قصّه! ارتباط‌های داستان، تصّنعی بود. با یک مغنّیِ ویژه و دوست‌داشتنی و درست.  

***

///////////////////////////////////////////////// 

17 دی‌ماه 92

مسجد کلیسا نیست از فردین آرش

فردین بچّه‌ی بااستعدادی است و می‌تواند با شناختِ بهتر از سینما کارهای عالی‌تری انجام دهد. 

**

//

خدمت‌کار 

فیلمی انسانی، درست‌کار، بی‌غل‌وغش، خارج از سینما... با موضوعی خوب و پرداختی دوست‌داشتنی. ولی تاریخ‌ساز نبود و همین طور شخصیّت‌ساز. 

*** (دو و نیم ستاره!)
/////////////////////////////////////////////////

10 دی 92

پدر خوانده ساخته‌ی فورد کاپالا
بهترین فیلمی که تا به حال داده‌ام. با بهترین بازی از مارلو براندو و به‌ویژه آل پاچینو. یک داستانِ ایتالیایی مافیایی اصیل.  
*
**** 
//

رستگاری در شاوشنگ فیلمی از دارابونت

یک داستانِ جالب. یک فیلمِ عالی. یک رستگاری عظیم. موردِ علاقه‌ی حاج فرج الله سلحشور.
***** (یعنی 4 و نیم ستاره)
//
عشق ساخته‌ی هانکه
از اوّل از فیلم خوشم نیامد؛ آخرش بدم آمد. هرگز فیلم درباره‌ی عشق نیست. چون عاشقی تویش نمایش داده نشده. 
 
**
//
هشهری کین از اورسن ولز
از اوّلش کمی مغشوش‌نما! فضل تقدّمش در تکنیک‌های فیلم‌برداری و کارگردانی است. فضل تقدّم همیشه در هنر نمره‌ی خوبی است. به ویژه این فیلم با بازی فراموش‌نشدنی خودِ ولز. 
****
/////////////////////////////////////////////////

5دی 92

ُجیب‌برِ خیابانِ جنوبی از سیاوش اسعدی

جاهایی شعاری. جاهایی ناسخته. جاهایی نرم. ولی مضمون عالی. مبتنی بر پژوهش. بازتولیدِ خوبِ جیب‌بر روی کاغذ و طرّاحی و میزانسن. ولی بازی متوسطِ رو به پایین مصطفی زمانی. تمهیداتِ خوب. برخی نتیجه‌گیری‌های شعاری. ولی قابل قبول. به‌ویژه این که کارِ نُخستِ کارگردان بود.

78

//

شب‌های روشن از فرزادِ مؤتمن

فیلم‌نامه‌ی عالی. قصّه‌ی خوب. خلوت. بدونِ شعار. بی‌تکلّف. بی‌ادّعاهای بزرگ و الکی. تحوّلِ باورپذیر. همه‌چی خوب. بسیار خلوت. آتشِ زیر خاکستر.

85

/////////////////////////////////////////////////

27 آذر 92 
سر به مُهر کاری از هادی مقدّم دوست

موضوع سخت. فیلم‌بلاگ. بدونِ کشش. لانگ‌شاتِ خوب! سعید حدادیان. دختر منگل. حاتمی منگل‌تر از دختر منگل. کارشناسی ارشد بی‌سواد. و تحسین از زاویه‌ی نگاهِ فیلم‌ساز. 

74

/////////////////////////////////////////////////

20 آذر 92 
شاهگوش به کارگردانی میرباقری.

سطحی. مقّوا. با قصّه‌ی بد و کمی روحوضی. چرا میرباقری آبروی کارهای فاخر را خرج این کارهای دم‌دستی می‌کند؟

زیر 60
/////////////////////////////////////////////////

12 آذر 92 
هیچ کجا هیچ کس؛ به کارگردانی ابراهیم شیبانی.

پست مدرن شدن یا بهم ریختن روایت فرق دارد با این که راش‌ها را روی میز تدوین در هم بیامیزیم. درهم شدنش منطقی نداشت. البته انصافاً فیلمِ بدی نبود. پایش فکر شده بود. ولی قصّه و روایتش کمی زه‌زننده بود. 

74
/////////////////////////////////////////////////

7 آذر 92 

آسمانِ زردِ کم‌عمق، فیلمی از بهرام توکّلی.

با روایتِ پست‌مدرن با قصّه‌ای خوب و داستانی. با بازی‌ خیره‌کننده‌ی ترانه علی‌دوستی. من شخصاً بازی به این خوبی ندیده‌ام... من خودم لحظه‌های از زندگی‌ام شبیه غزل این فیلم بوده است. آدمی به فرسایش و تباهی بسیار نزدیک است. باید دعا کند که با توسّل از این مهلکه‌ها و گریزگاه‌های سخت بگذرد. به قولِ شخصیّتِ مردِ فیلم آدم باید ذهنش را محکم کند. فیلم‌ساز اگر بخواهد فیلمِ پدرومادردار بسازد باید این طور بزند به قلبِ حادثه و داستان. باید جسور باشد. فیلم‌ساز ترسو، به دردِ لای جرز دیوار هم نمی‌خورد. به همین خاطر است که من خوشم می‌آید از این فیلم و همین طور فیلم گناهکاران. که هر دو جدّی بودن‌شان مصنوعی نیست، نتیجه‌ی زیستِ پرتلاطم فیلم‌ساز است. 

86. 

//////////////////////////////

1 آذر 92 

استرداد، فیلمی از علی غفّاری. 

باید میزانِ راستیِ داستانش را بیازمایم. اهمیّتش برایم البته ربطی به سینما ندارد. ولی به نظرم این در فیلم، آدم‌کشی‌های پی‌درپی و مرموز بودنِ بیش از اندازه‌ی آدم‌هایش متناقض‌نما بود. بازی فرّخ‌نژاد خیلی خوب بود. انگار یک ارتشیِ واقعی بود. 

74.

//////////////////////////////

24 آبان 92 

فقط مدّاحی و سخنرانی صمدی آملی. 

خوب. به‌جا. به ویژه صمدی آملی. 

85.

//////////////////////////////

18 آبان‌ماه 92

فقط رادیو فنگ‌ها؛ شماره‌های 30 و 31 و 32.

کوتاه شده‌اند. ولی 30 از همه بهتر بود. 32 هم یک گزارش خوب از بلوچستان داشت. ولی شماره‌ی 30 ناب‌تر بود و انتقادهایی که به کابینه‌ی روحانی داشته است. 

77.

//////////////////////////////

8 آبان‌ماه 92

برنامه‌های علیرضا نوری‌زاده در برنامه پنجره‌ای رو به خانه‌ی پدری

72

باید وقتی دیگر ایشان را نقد کنم. نکته‌های مثبتی در این انسانِ فیلم می‌بینم.

//////////////////////////////

17 مهرماه 92

گناهکاران از فرامز قریبیان

89

بسیار خوب. پلیسی. آگاتا کریستی. درست. زیبا. با یک فرامز قریبیان خیلی خوب. با بازی جاندار. واقعاً‌ قریبیان بازی نمی‌کرد. زندگی می‌کرد. چقدر بد قریبیان پیر شده. ولی چه خوب کارگردانی است. خیلی فیلم خوبی بود. همه چی درست. بدونِ لکنت هم حرفش را زد. 

11 مهر 92

دربند از پرویز شهبازی

74

اوّل این را بگویم این فیلم قابل مقایسه با گذشته نیست. عمراً. دوّم این که فیلم بدی نبود، منهای چند بی‌دقّتی در داستان، پایان‌بندی سرهم‌بندی و ناموجّه و برخی سهل‌انگاری‌ها و سیاه‌نمایی‌ها. ولی فیلم‌برداری‌اش چسبید به‌علاوه بازی‌های درخشان دو دختر نقش اوّل فیلم. و البته یک پوستر جذّاب و فکر شده. اسمش هم خوب بود. 

4 مهر 92 

فقط شماره‌هایی از رادیو فنگ. 

74

هم‌چنان شنیدنی. 

29 شهریور 92

پل چوبی از مهدی کرم‌پور

77

دیر پخش شد. حسّ و حالش رفت. ولی باز هم به دیدنش می‌ارزد. چند تا سانسور بی‌خود داشت. و چند اشاره‌ی سیاسیِ خوب. جمهوری اسلامی این فیلم‌ها را باید اکران کند. خیلی راحت‌تر از این‌ حرف‌ها. مخصوصاً این دست فیلم‌های معمولی را. با بازی دوست‌داشتنی مهران مدیری و فرهاد اصلانی و حتماً هدیه تهرانی. 

15 شهریور 92

فقط مدّاحی دیده‌ام در این چند مدّت.

30 مرداد 92

هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند از پورانِ درخشنده. 

82

درباره‌اش حرف‌ زده‌ام؛ مفصّل. 

25 مردادماه 92

دهلیز از بهروز شعیبی

88

خیلی انسانی و درست.

28 تیر 92

شماره‌ای درباره‌ی دولت از سری مهمّات رادیو فنگ

78

مثل باقی رادیوفنگ‌ها، حداقل‌هایی از استاندارد را دارا بود. 

فیلم «مرگ کسب و کار من است» از امیر ثقفی

80

یک داستان تلخ و پر از مکافاتِ عمل. با بازی خوب امیر آقایی.

مستند «شام ایرانی» قسمت‌های کامبیز دیرباز و مهران غفوریان

82

کامبیر دیرباز را دوست دارم. چند تا حرف و عمل خیلی خوب داشت. دوست‌داشتنی بود و اصیل و البته مثل همه‌ی مازندرانی‌ها خون‌گرم.

مستند-فیلم «رالی ایرانی» ساخته‌ی سعید ابوطالب

71

معلوم بود ساخته شدنش از همه بیشتر کارگردان را گرفتار کرده بود. خیلی پروژه‌ی سختی بود. ولی دیدنش برایم جذّابیّتی نداشت. آن‌جایی که پای بنده‌ی خدا الناز شاکردوست هم شکست غم‌ناک بود. 

مستندِ «زندگی مدرن»  

زیر 60 

ضعیف. فرزاد حسنی اوّلش گفت می‌خواهم زندگی ایرانی اسلامی را نشان بدهیم. ولی من چنین چیزی ندیدم. وقت تلف کردن بود متأسّفانه. بدون برنامه‌ریزی و هدف و طرح مشخّص. کمی آزاردهنده و حتی کمی با تبختر همراه بود.
//////////////

6 تیر 92

شماره‌ی 4 مارش و شماره‌ی 28 صبح جمعه با شما از رادیو فنگ

79

یک مقدار با حسودی گوش دادم. این‌ها شش تا رادیو دیگر توی همین مایه‌ها و بعضاً با کیفیّت‌تر دارند. باید آن‌ها را هم گوش بدهم. 

//////////////

30 خرداد 92

«گذشته‌»ی اصغر فرهادی.

91.

شاید بعد از بار دوّم دیدن درباره‌اش چیزکی بنوی

سم. فیلم خوب و خوش‌مضمون. به نظرم بهتر و واقع‌بینانه‌تر از جدایی بود. با بازی‌های فوق‌العاده. مخصوصاً بچّه‌ها... بار دوّم هم دیده‌ام. عالی.

//////////////

25 خرداد 92

همه‌ی مستندهای انتخاباتی؛ روحانیِ اوّل، روحانیِ دوّم، قالیبافِ دوّم، جلیلیِ دوّم؛

77.

این‌هایی که نوشته‌ام از همه بهتر بودند. 

//////////////

21 خردادِ 92

مستندِ «مردی با کاپشن بهاری» ساخته‌ی بزرگمهر شرف‌الدّین از شبکه‌ی بی‌بی‌سی.

73.
از پایینی بهتر و واقع‌بینانه‌تر بود. 

//////////////

10 خرداد

مستندِ «خط و نشان رهبری» ساخته‌ی بزرگمهر شرف‌الدّین از شبکه‌ی بی‌بی‌سی.

62. 
ناتوان و نادرست و ناچسبناک با پایانی بد و اعتراف‌گونه که آخرش هم ما آیت‌الله خامنه‌ای را نشناختیم. با مصاحبه‌های ضعیف با آدم‌هایی کم و کم‌اعتبار. بدون وارد کردن حتّی یک شبهه‌ی مالی به رهبر. پس مخملباف چه بود آن همه هیاهو می‌کرد؟

//////////////

27 اردی‌بهشت

مستندِ «حجاب» از شبکه‌ی من‌وتو.

زیر 60.

از نظر تکنیکی ضعیف. از نظر فرم و محتوا پوچ و چندش‌آور.

//////////////

20 اردی‌بهشت 92

فیلم «این یک فیلم نیست» ساخته‌ی جعفر پناهی. 

70. 

فقط برای فهمیدنِ‌ حال و روز پناهی مستندِ خوبی است و ایده‌ی جالبی داشت. 

13 اردی‌بهشت 92
فیلم «آرگو» ساخته‌ی بن افلک. 

75.

یک فیلم متوسط. از این جور فیلم‌ها زیاد تولید می‌شود. ولی ایران حتماً مسأله‌ی مهمّی است برای هالیوودی‌ها. هم مهم و هم جذّاب. وگرنه از این دست داستان‌های پلیسی حماسی هپی اِند کم تولید نشده است در هالیوود. ولی این فیلم به خاطر زحمتی که در فضاسازی ایرانِ 58 کشیده این هم تقدیر شده. ضمن این که نباید انتظار داشته باشید که آن‌ها در از واقعه‌ی 13 آبان به تسخیر لانه‌ی جاسوسی یاد کنند. 

فیلمِ «زندگی پی» ساخته‌ی آنگ لی. 

84. 

یک فیلم مستند-داستانی-هیجانی-جلوه‌ویژه‌ایِ خیلی خوب. همه‌ی این‌ مؤلّفه‌ها به نسبت و عالی در این فیلم به کار گرفته شد. دقّت داستانی و هیجان در فضاسازی‌اش من را یادِ رمانِ فوق‌العاده کم‌مانندِ کافکار در ساحلِ موراکامی انداخته است. 

«شماره‌های 4 پدافند، دو و سه‌ی مارش، 27» و شاید شماره‌های دیگری از رادیو فنگِ عالی. 

85.

هم‌چنان پرانرژی، خوب و قوی هستند. با وجودِ این که یکی از اعضای‌شان را گرفته‌اند. با وجودِ این که ما اصلاً نمی‌شناسیم‌شان. با وجودِ این که معلوم نیست که استدیوهای‌شان کجاست. با وجودِ این که هیچ چیزشان معلوم نیست. 

فیلم «برف روی کاج‌ها» ساخته‌ی پیمان معادی. 

79.

یک فیلم دقیق و درست با حرفِ حسابی. فقط با ریزه‌کاری‌هایی که اگر بازشان کنم، ممکن است بتوان با آن تفسیرهایم معادی را یک ساختارشکن نامید. ولی این فیلم از کُما فیلم‌نامه‌ی جلوتری داشت. برخوردها در آن کمی رمانتیک و در عین حال روایت‌کننده‌ی یک تباهی بود. مثلا برف روی کاج‌ها زیبا بود. ولی برف سردی دارد و سختی و گرفتاری...

مستندِ «سیمین دانشور» از بی‌بی‌سی.

74. 

انصافاً سیمین قوی‌تر از جلال بود؟ این درست است؟ اگر این طوری است، چرا سیمین، بعد از سووشون کاری به آن خوبی ننوشت. تنوّعِ کاری سیمین، 10 درصد جلال هم بود؟ من نمی‌گویم همه‌ی داستان‌های جلال بهتر از کارهای سیمین است یا نمی‌گویم سووشون از مدیر مدرسه ضعیف‌تر است. ولی می‌گویم در عالمِ نویسندگی جلال کجا و سیمین کجا! هر چند سیمین حتماً داستان‌نویسِ خوبی بود. حتّی به خاطرِ صحنه‌ی آخرِ سووشون. 

فیلم «تهران 1500» ساخته‌ی بهرام عظیمی. 

71. 

انیمیشنش خوب بود. داستانش خیلی بد و بازاری و گزارشی بود. حیفِ این همه زحمت. راستی تهران 1500؛ این‌جوری است واقعاً؟

//////////////

27 فروردین 92
فیلم «درخت گلابی» ساخته‌ی داریوش مهرجویی. 
85. 
داستان، کشش این همه کش را نداشت. ولی 60 دقیقه‌ی فوق‌العاده‌ عالی. با آشتی کم‌نظیر ادبیّات و سینما. داستان گلی ترقّی چقدر زیبا روایت شده بود. واقعاً حظ کردم. ولی ای کاش این همه کش نمی‌یافت. فیلم را دوست داشتم از نظر مضمون. جلوتر از خاطره‌بازی‌های خیلی از فیلم‌های جدیدتر. فیلم از مثلاً پلّه‌ی آخر هم امروزی‌تر بود. 

//////////////

22 فروردین 92

فیلم «هامون» ساخته‌ی مهرجویی.

70.

خوشم نیامد. بازی‌های خوب نسبت به آن زمان. یک عزّت انتظامی همیشگی و شکیبایی خیلی خوب. کمی سمپاتی می‌خواهد که آن را ماندگار در سینمای ایران بنمایم. 

فیلم «خاک آشنا» ساخته‌ی فرمان‌آرا. 
80.
روپا با فیلم‌نامه‌ی خیلی خوب. من دوست داشتم. عشق‌ و بازگشت به زندگی و پیام روشن فیلم که روشنایی بود. بر عکس بالایی. 
فیلم «رسوایی» ساخته‌ی مسعود ده‌نمکی.
79. 
بالا بردن دوزِ عرفان در سینمای راهِ ما نیست. راهِ ما بیشتر از درونِ اصلاح روش‌های فقهی بیرون می‌آید. دیالوگ‌های ضعیف و نسنجیده. ولی روحانی که جاهایی خوب است (کنشِ خوب دارد) و مردمی که خصلتِ بدشان را باید گفت و اکبر عبدی که عالی است و تیتراژی که دوست‌داشتنی است. 
فیلم «قاعده تصادف» ساخته‌ی بهنام بهزادی. 
77. 
تا این حد هم شکافِ نسلی بین ما و نسل گذشته نیست. اغراق دارد. بازی‌های خوب دارد. فیلم‌نامه و قصّه‌ی خیلی خوبی دارد. ولی مضمون را من دوست نداشتم و فرم را. هر دو توی ذوق می‌زد و زیادی نگران بود و زیادی غیر واقعی. یک نشانه‌اش هم همین بود که اصلاً واردِ ورِ دیگر زندگی‌ نشده بود. ورِ بزرگ‌ترها. 
//////////////

15 فروردین 92

سریال «پایتخت 2» از شبکه‌ی یک.

73.

سریالی با اجرای خوب، خانواده‌ و آدم‌های دوست‌داشتنی و معمولی. مهربان و پذیرفتنی. مخصوصاً قسمتِ نامه به رییس جمهور خیلی خوب و زیبا درآمد. ولی مشکلش بی‌منطقی برخی داستان‌ها و از هم بدتر منگلی، حواس‌پرتی و عقب‌افتادگی پیرمردِ آن است. اصلاً شبیه حتّی پیرمردهای حواس‌پرت شمالی هم از آب درنیامد. مقایسه‌اش کند با کبری حسن‌زاده پیرزن شاهکار، اکشن، دوست‌داشتنی، قدرتمند، و یلِ بی‌ادّعای «مرهم».
مجموعه‌ی «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» ساخته‌ی طهماسب و جبلی. 
78.
تکرار یک کار، اگر با نوآوری‌هایی همراه نباشد، دل‌چسب نخواهد بود. برای من قسمتِ سالِ 90 این مجموعه بهترین بوده است. ولی باز  هم توی برهوتِ صدا و سیما نعمتی است. «دختر همساده» را این سری نوآوری جدیدی دیدم. مخصوصاً نقدِ خوبی که از تربیت تلویزیونی برنامه‌هایی چون خاله فلان و فیتیله و این‌ها کرده بود. بسیار نقدش به‌جا و عالی بود. «بـــــــــــــلــــــــــــــه. دست و هورای بلند.»
سخنرانی‌های «صمدی آملی».
نمره نمی‌دهم. استفاده کردم. شاید نمره دادنِ من کمی شبهه در دلِ مخاطب ایجاد کند. هرچند ارزیابی من به سطح و کیفیّت کلاس‌های ایشان برنمی‌گردد. چون صلاحیّت نظر دادن در این‌باره را در خود نمی‌دیدم. ولی من استفاده کردم از آن سخنانِ خوب. 
//////////////

9 فروردین 92

مستندِ «ایرانگرد» از شبکه‌ی چهار.

68.

به همراه کلاه قرمزی جزء تنها مجموعه‌های موردِ پسندم در ایّام نوروز بود تا به حال. ولی بدی‌اش این است که خیلی توی ذوق می‌زند، مخصوصاً در منطقه‌ی مازندران. نگاهش توریستی به ایران است. کم‌تر به زندگی‌ها نزدیک شده و بیشتر مادح‌شان است. این نقطه ضعف است برای یک مستندی که قرار است مستند باشد. این مستند در حدِّ تور لیدر هم به زندگی مردمان نزدیک نمی‌شود یا اگر نزدیک می‌شود از ورِ ستایش‌گریِ بی‌حصر است. 
//////////////

7 فروردین 92

فیلم «حوض نقّاشی» ساخته‌ی مازیار میری.

88.

فکر نمی‌کردم از این فیلم خوشم بیاید. ولی آمد. یک فیلم پراحساس، انسانی، کاملاً درست و دوست‌داشتنی. مردمانِ خوبی هستند مردمانِ این فیلم. بسیار شاد. بسیار خوب. چقدر هم سعی می‌کنند ساده و بی‌گره مشکل‌های سختِ زندگی‌شان را حال کنند. در دنیای شادِ باهم بودن‌شان چنین‌اند. کاش ما هم به این روحیّه‌ی انسانی می‌رسیدیم و این‌قدر دنیا را جدّی و عبوس نمی‌گرفتیم.
//////////////

29 اسفند 91

مداحی‌هایی از محمود کریمی و سخنرانی‌های از آقای صمدی آملی

83.

عالی و خوب. مخصوصاً سخنرانی‌های آقای صمدی آملی. نمی‌گویم استفاده‌ام از آقای صمدی آملی چیست یا حتّی موضوع بحث‌های‌شان را هم نمی‌گویم. فقط می‌گویم برای هدفی که من دنبال می‌کنم، عالی‌ست. خیلی به درد به خور. 

//////////////

23 اسفند 91

«شماره‌»ی پدافند 3 رادیو فنگ.

86.

فوق‌العاده عالی بی‌درد بودن برخی از هنرمندان را دست می‌اندازد. خیلی خوب. 

مستند «سرانجام نامبارک» از شبکه‌ی یک.

64.

این نمره را فقط به خاطر قدیمی‌ بودن تکّه‌هایی از فیلمش دادم. فرض کنیم احمدی‌نژاد، همان بنی‌صدر است! کی چی؟ آن هم با این نریشن ضایع! راستی این هم در راستای وحدت بین مردم است دیگر؟ نمردیم و معنای وحدت را فهمیدیم. 

//////////////

17 اسفند 91

«همه‌ی شماره‌های منتشر شده‌»ی رادیو فنگ.

82.

نمره‌شان را پایین دادم چون چپ بودن‌شان به کارشان آسیب زده. همه را گوش کردم. همه‌ی آن چیزی که تا به امروز منتشر کرده‌اند به جز پدافندِ 3. اگر برخی بازی‌های فرمی و چپ‌گرایی‌شان در استدلال و نقضیه‌سرایی‌های بیش از حد نبود، نمره‌شان بالای 90 بود. چون به لحاظ تکنیکی کار عالی است. به لحاظ اجرا و خیلی وقت‌ها محتوایی پسندیده است. همه چیز فکر شده است، جز برخی نقضیه‌سرایی‌های‌شان. بهترین بخش هم گزارش‌های ساموئل میرانتین است. خبرنگار واحد حاشیه‌ای خبر!

«فصل کرگدن» از بهمن قبادی.

زیر 60.

بد و تنفّربرانگیز. رسماً افتضاح بود. و همین طور کثیف. 

//////////////

10 اسفند 91 

«روبانِ قرمز» از ابراهیم حاتمی‌کیا.

71.
فیلمِ گذارِ حاتمی‌کیا. از آژانس به موج مرده و ارتفاع پست و مزرعه‌ی پدری. بخش‌هایی از سینمای حاتمی‌کیا که دوستش ندارم. ولی این فیلم نشان می‌دهد که دفاع ما در دوران جنگ، یک دفاع جنگ‌طلبانه نبود. امّا حاتمی‌کیا در بیانِ عقیده‌های جدیدش الکن است. هنوز دیوانه‌بازی‌های پرستویی‌اش معنا نگرفته و کامل نشده است. پرستویی‌اش آنی نیست که حتّی خودِ حاتمی‌کیا می‌خواهد. انگار همین پرستویی از میدانِ مین بیرون می‌آید و در موجِ مرده و مزرعه‌ی پدری حرفش را می‌زند و البته هنوز آرمان‌خواه...

«طبقه‌ی سوم» ساخته‌ی بیژن میرباقری.

82.
فیلمِ روپا و خوش‌فرم و دقیق. جز یک سوم میانی فیلم که زیادی کش آمده بود. باقی‌اش پر از منطق و ریزه‌کاری و فیلم‌نامه‌ی دقیق بود. آن قدر خوب بود که غذایم ذغال شد. اگر می‌خواهید ببینید یک فیلم خوب است یا نه. اوّل فیلم غذا بار بگذارید. اگر غذای‌تان ذغال شد، یعنی فیلمی که دیدید فیلمِ خوبی بوده است. هر چه سیاهی بیشتر، فیلم هم بهتر.
چند فیلمِ هالیوودی. 
همه‌شان بد بودند و کثیف. شاید فقط بتوانم اسمِ یکی از آن‌ها را بیاورم. Slightly_Single_in_L.A. آن را هم اگر ندید، نبیند. ولی فیلم‌نامه‌اش فکربرانگیز است. همین. 
//////////////

4 اسفند 91 

شماره‌هایی از رادیو فنگ به‌وِیژه شماره 26 و شماره یکِ مارش.

83.
شماره‌ی 26 خشمگین‌تر از قبل بود. ولی بسیار دوست‌داشتنی با گزارش‌هایی ناب. مارش هم کاری معمولی بود برای بچّه‌های باهوشِ فنگ.

«پلّه‌ی آخر» فیلمی از علی مصفا.

73.
از فیلمِ قبلی مصفّا جلوتر بود. حتّی از آسمانِ زردِ کم‌عمقِ توکّلی هم جلوتر بود. همین شد که برگشتم و ده نمره‌ای از نمره‌ی فیلم آسمان... کم کرده‌ام. چون حتّی در ایده و اجرا بسیار به این فیلم شبیه بود. ایده‌ی خوبِ روایتِ پست‌مدرن، ولی حرکت‌های نمایشی دوربین و بازی‌های اغراق‌شده‌ی مصفّا اذیّتم می‌کرد. به امید فیلم‌های بهتر از علی مصفّا. ای کاش دست از این بالماسکه‌ای بازی‌ها بردارد و فیلمِ ایرانی‌تر و منطبق‌تر با مایی بسازد. 

//////////////

25 بهمن 91 

«زندگی و دیگر هیچ» فیلمی از عبّاس کیارستمی.

83.
فیلمی بسیار خوب و درگیر کننده با روح آدمی. من از سینمای کیارستمی خوشم می‌آید. 

«رویای زنی در دوردست» فیلمی از علی مصفا.

زیر 60.
بخواهی ادای کیارستمی یا هر کس دیگری را دربیاوری همین می‌شود. امیدوارم فیلم روی پرده مصفا، فیلم بهتری باشد.

//////////////

20 بهمن 91 

«تنهای تنهای تنها» فیلمی از احسان عبدی‌پور. 

83.
فیلمی درباره‌ی مسأله‌ی صلح جهانی و پیام ایران در این‌باره با زبانی محلّی و گویا و بدون ادا و شعار. تولید شده در صداوسیمای مرکز بوشهر. یک کارِ قوی که در جشنواره هم چشمِ خیلی‌ها را گرفت. مخصوصاً بازیِ خوب نونهالِ نقش اوّل. فیلم را از جهتِ بومی بودن در زبان و جهانی بودن در پیام پسندیدم. فیلمی که از پس خودش بربیاید فیلمِ خوبی است. حتّی اگر بعضی جاها شخصیّت‌ها اغراق‌شده بازی کنند یا بیش از حد منفعل باشند. در جشنواره به این فیلم خوب دادم. 
«آسمانِ زردِ کم‌عمق» ساخته‌ی بهرام توکّلی. 
72. 
فیلمِ رمان‌گونه‌ی توکّلی را به همین خاطر دوست دارم. به خاطر بیانِ غیرِ خطّی و پرش‌های زمانی خیلی خوب با فضاسازی که به خوبی آن ویرانی در اوجِ زیبایی را نشان می‌دهد. البتّه در منطقِ داستانی‌اش می‌توان ان‌قلت وارد کرد. ولی چنین تجربه‌ی جدید و شارپی از توکّلی که رگه‌هایی از آن را در فیلمِ قبلی‌اش دیده بودیم، برایم خوش‌آیند بود. بازیِ ترانه علیدوستی هم خوب و باورپذیر بود. با وجودِ این که نقش او از همه جهت سخت بود. فیلم را خیلی‌ها نپسندیدند، ولی من به این فیلم در جشنواره به خاطرِ جرأتی که خرج داده بود خوب دادم. 
«کلاس هنرپیشگی» ساخته‌ی علیرضا داودنژاد. 
86.
در هم ریختنِ ساختارها در این فیلم هم دیده می‌شود. داودنژاد با تکیّه بر دانش فیلم‌سازی و فیلم‌نامه‌نویسی و اجرای موفّق که کاملاً در ساختارِ فیلم نشسته بود، یک فیلمِ متفاوت و با موضوعی سرگرم‌کننده ارائه کرد. داودنژاد نکته‌های فلسفی و انگیزه‌های فیلم‌سازی‌اش را مطرح و به خوبی بیان کرد. این فیلم که درباره‌ی خانواده‌ای متمول است که در گیرودارِ بازارِ گرانِ سکّه، وسوسه می‌شود خانه‌ی مادرش را بفروشد. جبهه‌گیری‌های خانوادگی با تقطیع‌ها و حضورهای به‌موقع داودنژاد، هیجانی‌تر و عمیق‌تر شد. به این فیلم هم در جشنواره خوب دادم. 
«مرهم» ساخته‌ی علیرضا داودنژاد. 
84. 
فیلمی اجتماعی با بازی خوبِ و نایابِ پیرزن‌های مهربانِ فیلم. از همین فیلم‌ هم می‌توان فهمید داودنژاد دغدغه‌های انسانی و درستی دارد و این دغدغه‌ها را به خوبی به تصویر می‌کشد. 
راستی در جشنواره در صفِ «حوضِ نقّاشی»، «رسوایی»، و «قاعده‌ی تصادف» ناکام ماندم. امیدوارم در فرصتی مناسب همه‌ی فیلم‌های خوبِ جشنواره را ببینم.

//////////////

12 بهمن 91 

چند فیلم آمریکایی و فیلم «درباره‌ی الی» اصفرفرهادی. 

درباره‌ی الی: 87.

فیلم‌های آمریکایی به‌جز یکی‌شان همه زیرِ 60. آن بالای 60 و زیر 70 هم فیلمِ The Amazing Spider man بود؛ که آلودگی‌های مرسومِ هالیوودی‌اش از آن‌هایی که دیده‌ام و حاضر نیستم اسم‌شان را بیاورم، خیلی کم‌تر بود و بیش‌تر از سرگرمی حرفِ جدیدی برای زندگی نداشت. بی‌هیچ نکته‌ی قابل بیانی. امّا فیلمِ اصغر فرهادی را که بیش از 20 بار دیده‌ام، هم‌چنان برایم روپاتر از جدایی است. فیلمی قصّه‌گو با روایتی صادقانه و نقدی به‌جا از قشرِ متوسّطِ و شبه‌روشنفکرِ ایرانی. شاید از نظرِ محتوایی- به جز برخی شوخی‌ها و بزن‌به‌رقص‌هایی به اندازه‌ی تکرار چندین باره‌اش اقتضای ژانرِ فیلم نبود- یکی از راست‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ما باشد. آن قدر قصّه‌ی فیلم درست و صادقانه است، که آن را جزء معناگراترین فیلم‌های عمرم می‌توانم نامید. اگر  به من می‌گفتند این فیلم را مسئول سابق بسیج دانشجویی دانشگاهِ هنر ساخته باور می‌کردم! راستی مگر نه این است که اصغر فرهادی وقتی دانشجوی دانشکده‌ی هنرهای زیبا بود، در بسیجِ آن‌جا بروبیایی داشت؟!

//////////////

5 بهمن 91 

شماره‌هایی از رادیو فنگ. 

78. 

فنگی‌ها برنامه‌های اخیرشان هم کوتاه‌تر شده و بدقول‌تر. دیر به دیر به‌روز می‌کنند. در دی‌ماه هیچ چیزی به‌روز نکردند. ما هم که دقیقاً نمی‌دانم اسم و رسم و نشانی این رفقا کجاست تا بیش‌تر باهاشان صحبت کنیم. آن‌ها یک هویّت دارند و آن هم رادیو فنگ است. پرونده‌ی سانسورشان زیادی نوستالوژی داشت. من از نوستالوژی زیاد خوشم نمی‌آید. پذیرایی ساده‌ی مانی حقیقی را دوباره دیدم و سه امتیاز به امتیازش در فرآیندِ نمره‌دهی‌ام به آن اضافه شده است. 

//////////////

21 دی 91 
«پذیرایی ساده» از مانی حقیقی.
76. 
باید یک بار دیگر این فیلم را ببینم. امّا قصّه این فیلم، گویا از یک ایده ی مشهور سیاسی گرفته شده بود. پخش پول میان مردم. با رفتارهای متفاوتی که مردم با این پول دارند. این مسئله با نگاه مانی حقیقی دیده شد و این که پول چه مشکلاتی برای جامعه آفریده است در فیلم نقد می شود. البته با نگاهِ خاصِّ مانی حقیقی که در آن اعتقادات مردم هم به سخره گرفته می شد. مخصوصاً در سکانس نفس گیر، عصبی، و تندخو و هتّاکِ برخورد مانی حقیقی با معلّم. شاید یک بار دیگر فیلم را ببینم نمره ی بهتری به آن بدهم. ولی از این که تا این حد مردم را غرق در اوهام و خرافات دیده بود یا آن ها را ترسو و جازن معرفی کرده بود، خوشم نیامد. 

//////////////

17 دی 91

«مدّاحی‌ها و مناجات‌ها»ی سلحشور. 

84. 

در نظرِ من سلحشور مدّاح بسیار دلنشین با شعرهای خوب و حرف‌های مخلصانه است. بسیار دوستش دارم. حتّی کلفتیِ صدایش هم برایم اهمیّتی ندارد. واقعاً حس می‌کنم شعرها و سبک‌های سلحشور، یک راهِ مناسب برای عزاداری است. 
دو فیلمِ بدِ هالیوودی
زیر 60. 
 اسم‌هاشان را نمی‌آورم که بروید ببینید. چون نه محتوا دارد و نه خیلی جاها اخلاقی است. یکی‌اش که بدجوری از مفهوم خالی بود. 

//////////////

14 دی 91

«مدّاحیِ روزِ اربعینِ» محمود کریمی. به اضافه‌ی همه‌ی مدّاحی‌های دیگرِ کریمی که امروز گوش داده‌ام. 

83. 

به دلم نشست. هم‌چنان زیبا و گوش‌دادنی است. 

//////////////

8 دی 91

«رادیوفنگ» شماره‌ی 24. 

74

رادیو فنگ یک مقدار ضعیف شده است. امیدوارم قوی‌تر شوند. البته آن‌ها هم‌چنان خوب هستند. 

//////////////

30 آذر 91

«یه عاشقانه‌ی ساده» ساخته‌ی سامانِ مقدّم. 

72. 

هنوز نفهمیده‌امش. مخصوصاً نمادگرایی بی‌حصرش و دو سه شخصیّت به شدّت بالماسکه‌ای «خوهر و برادرِ باباصفر» را می‌گویم با نقشِ معجولِ نماینده‌ی نظام که گویی سپاهی است. یک مصطفی زمانی کلیشه و یک همایون ارشادیِ خوب. با داستانی با چفت‌وبست.

//////////////

23 آذر 91 

«من مادر هستم» ساخته‌ی فریدونِ جیرانی. 

68. 

فیلمی درباره‌ی خیانت. همین. نه آن قدر قوی که درباره‌اش شلوغ شده است. با انتقاد از زیادی پول داشتن و فرایند رنگ باختن غیرت. من یکی با دیدنش به فساد علاقه‌مند نشدم. هرگز. ولی به نظرم رسید داستان زیادی در این باره پیش رفته بود. برایم کمی غیرِ واقعی بود که قشرِ مرفّه ما تا این حد منحط شده باشد. داستان هم برای واقعی جلوه دادن این انحطاط همه جانبه تلاشی نکرد. بلکه فقط سعی کرد خیانت‌های ضربدری بدونِ منطق‌پردازی نشان دهد. 

//////////////

16 آذر 91 

«دست‌های خالی» ساخته‌ی ابوالقاسمِ طالبی. 

زیرِ 50. 

کاری مردود از طالبی با بازی‌های شعاری و دیالوگ‌های مسخره. با بازی خوب خسرو شکیبایی. ابوالقاسمِ طالبی در «قلّاده‌های طلا» بسیار حرفه‌ای‌تر از این ابوالقاسم طالبی است.

«شوکران» ساخته‌ی بهروز افخمی.

77.

فیلمِ خوبِ افخمی و خیلی خیلی جلوتر از زندگی خصوصیِ فرحبخش. ضمن این که از نظر تاریخی هم جلوتر و بهتر بود. با بازی تحسین‌برانگیز هدیه تهرانی. 

«بی‌خود و بی‌جهت» ساخته‌ی عبدالرّضا کاهانی. 

81. 

به ادّعای فیلمساز می‌خورد. بی‌خود و بی‌جهت. از همین جهت درست بود. ابزورد بود. با بازی‌هایی عالی و کارگردانی و دکوپاژِ خیلی خوب. اصلاً نفهمیدم کی 90 دقیقه تمام شد. 

//////////////

9 آذر 91 

«زندگی خصوصی آقا و خانمِ میم» ساخته‌ی سیّد روح‌الله حجازی. 

74.

این فیلم قطعه‌ی درخشان کم نداشته است. گفت‌وگوهای خوب. حاتمی‌کیای دوست‌داشتنی و کرامتیِ پیچیده. امّا در کلیّتش برایم پسندیده نبود. البتّه باید اعتراف کنم از آن فیلم‌هایی‌ست که با یک بار دیدن همه چیز دست‌گیرِ آدم نمی‌شود. فیلمِ به لحاظِ اخلاقی هم پاکیزه است. حرفش را با کاتالیزورهای محرّک نمی‌زند. تصاویرِ بالماسکه‌ای آن هم خارج از حد و حدود نیست. شاید بارِ دوّم که دیدمش، امتیازش را بیشتر کردم. 

//////////////

5 آذر 91 

«سعادت آباد» ساخته‌ی مازیار میری. 

88. 

برای بارِ دهم یا یازدهم دیدمش.

داستانِ یک خیانت، به همراه گذری جامعه‌شناختی و روان‌شناختی به طبقه‌ی نوکیسه‌ی سعادت‌آبادنشین، که در قیاس به شهرکِ غرب جدیدتر است. با آدم‌هایی که هر یک به اندازه‌ای در منجلابی اسیرند. و چقدر من شخصیّتِ علی را دوست داشتم. با بازی امیر آقایی. فیلمِ موردِ علاقه‌ی سالِ 1390 حقیر. بدونِ ذرّه‌ای تردید. 

«پدافند 2» کاری از رایو فنگ. 

87. 

درباره‌ی پروژه‌ی دیهیمی کار کرده بود و الحق هم با توجّه به مبانی خودش درست کار می‌کند. بگذریم از این که به نظرِ من هم انتقادشان به دیهیمی انتقادی درست و عمیق است. 

//////////////

2 آذر 91

«بویِ کافور، عطرِ یاس» ساخته‌ی فرمان‌آرا.

75. 

دوباره دیدم. پر از متلک‌های فرمان‌آرایی. فیلمی پر از مرگ و یادآوریِ آن. فیلمی با سکانس‌هایی ماندنی و بی‌نهایت واضح که برای ثبتِ در تاریخ نمایش داده شده‌اند. دیدن یکی از آن‌ها برای ناراضی‌های 16 آذرِ 83ی دانشگاهِ تهران تلخ اندر تلخ است.

//////////////

شروع: 25 آبان 91 

«آیینه‌های روبه‌رو» ساخته‌ی نگارِ آذربایجانی. 

85.

فیلم دیدنی بود آیینه‌های روبه‌رو. ساخته‌ی نگار آذربایجانی. دگرجنس‌خواه‌ها به خوبی در این فیلم معرّفی شده‌اند. 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ بهمن ۹۲ ، ۰۰:۵۸
میثم امیری
جمعه, ۱۸ بهمن ۱۳۹۲، ۱۰:۰۰ ق.ظ

رمانِ «آرمانِ علی»-بخش 6

ادامه‌ی داستان؛ داستانی که سالِ 88 نوشته‌ام:

صبح که بیدار شد کتابِ مولوی روی عسلی بود؛ آن هم به زبانِ اسپانیایی. تِسش را از کنارِ کتابِ مولوی برداشت و رفت سمتِ در که صدای مژده قبلِ صدای در درآمد:

- داری می‌روی؟ (مژده با چشمانِ خمارش شاکی به نظر می‌رسید و گفت:) نماز خواب ماندم. ای کاش بیدارم می‌کردی.

- نگفته بودی. تازه نماز من هم داشت قضا می‌شد. خب، بروم که خیلی دیر است. همین الآن هم کلی طول می‌کشد تا برسم فرمانیه. کاری، چیزی نداری؟

مژده چشمانش را مالید، جای خالی تس را متوجه شد. چشمکی زد همراه با لبخندی که علی دوستش داشت:

- شب می‌آیی؛ نه؟

- فکر نکنم. می‌خواهم کارهایم را راست و ریس کنم. وسایل و کتاب‌هایم خوابگاه است...

- خوش بگذرد.

قرارِ شمال یادش آمد که دیشب قبلِ خواب در موردش صحبت کرده بودند. خواست که چیزی بگوید که علی پیش دستی کرد:

- راستی در موردِ شمال هم فکر کنم چهارشنبه با اتوبوسِ دوی بعد از ظهر تعاونی یک برویم خوب باشد. پایه‌ای دیگر؟

مژده موافقت کرد.

¶¶¶

روزِ جمع آوری یک سری پرسش‌نامه و پخش کردنِ سری‌های دیگر بود. پرسش‌نامه‌هایش از چهار بخش تشکیل شده بود. چشمِ اسفندیارِ تحقیقش همین بود. یک پرسش‌نامه‌ی وضعیت اقتصادی، یک پرسش‌نامه‌ی رضایت از زندگی به همراه یک پرسش‌نامه‌ی 90 سوالی پیرامونِ هوش هیجانی و دست آخر یک پرسش‌نامه‌ی 70 سوالی درباره‌ی گرایش مذهبی.

یک بار از استاد راهنمای پایان نامه­‌اش خواسته بود درباره­‌ی رضایت از زندگی پرسشنامه­‌ای معتبری معرفی کند، دکتر هم گفته بود که «یک بار درباره­‌ی رضایت از زندگی پرسشنامه­‌ای دیده­‌ام، ولی اسم و مشخصاتش یادم نیست». بعدِ این قضیه علی که شک داشت در مسیر پایان­‌نامه از استاد راهنما کمک بگیرد یا نه، یاد این جمله­‌ی حکیمانه افتاد که: «ما را به خیر تو امید نیست شر مرسان». این شد که تا پایانِ کار، هر وقت سراغِ استاد می­‌رفت، فقط محضِ اطلاع، او را در جریانِ کارهایی که انجام داده بود قرار می­‌داد. پیداکردنِ همین پرسشنامه­‌ها هم یکی دو ماهی وقتش را گرفته بود. برای پرسشنامه­‌ی وضعیتِ اقتصادی هم چون پرسشنامه­‌ای وجود نداشت، مجبور شد خودش پرسشنامه­‌ای طراحی کند و برای طراحی آن هم از اطلاعات مرکزِ آمار درباره­‌ی دهک­‌های بالا و پایین استفاده کرد. همه‌ی این کارها را کرده بود تا این پرسش‌نامه‌ها را در دو منطقه‌ی شمال و شهر و جنوب شهر پخش کند و سپس به مقایسه تطبیقی آن دو بپردازد.

یک بسته بیسکوییت ساقه طلایی خرید، به همراهِ یک عدد آب میوه؛ برای جبرانِ صبحانه. به اولین آپارتمانی که دیروز پرسش‌نامه‌ها را در آن توزیع کرده بود رسید. نامِ خیابان، کوچه و پلاکِ آپارتمان‌ها را در گوشی موبایلش ذخیره کرده بود تا گاوگیجه نگیرد برای گرفتنِ پرسش‌نامه‌هایش. عینِ دقتی که برای شورای صنفی داشت. بی‌جهت نبود که بسیجی‌های دانشگاه هم علی را به عنوانِ مسوولِ تدارکات به اردوی راهیانِ نور می‌بردند. زنگِ درِ خانه را زد. خانمِ خواب‌آلودی جواب داد:

- ببخشید، فرصت نکردم جواب بدهم. حالا سعی می‌کنم امشب جواب بدهم. آخر می‌دانید سوالاتش زیاد بود.

علی تشکر کرد و رفت سراغِ واحدهای بعد. همین طور جواب‌هایی شبیه جواب‌های بالایی می‌شنید. یکی‌شان گفت:

- آقا، اگر مشکلی نیست، من به این پرسش‌نامه جواب ندهم. الان خودم برای‌تان می‌آورمش.

از این آپارتمان بی‌نصیب ماند. راهش را کج کرد و رفت سراغِ کوچه‌ی بغلی. یادش آمد در این خانه یا بهتر بگویم آپارتمان، پرسش‌نامه را داده بود به سرایدار. سرایدار هم گفت:

- خیلی‌های‌شان خانه نیستند. فصلِ سفر است. این طور نیست که مثل ماها بست بنشینند داخلِ خانه‌شان. فرصتی گیرشان می‌آید بدون معطلی می‌زنند به دشت و بیابان. اگر آمدند به‌شان می‌دهم. گفتی برای چه بود؟ دانشگاه؟

حوصله‌ی علی سر رفته بود. حتی یک موردِ موفقیت‌آمیز هم نداشت. ذهنش رفت پیشِ پیرمرد. خسته و پژمرده خودش را انداخت کنارِ جدولِ کنار خیابان. لبی تر کرد و جرعه‌ای از ته‌مانده‌ی همان آب میوه‌ای که صبح خریده بود نوشید. پیامکی برای علی رحیمی فرستاد و بهش ماوقع را توضیح داد. علی از معدود شمالِ شهری‌هایی است که با علی رفیق است. ترجیح داد زنگ بزند تا ببیند نظرش چیست. علی رحیمی گفت:

- ببین علی آقا شما می‌توانی طرف‌های ما بیایی. این که گفتی توی اقوام دوست و آشنایی دارم یا نه که جوابم مثبت است، ولی نمی‌دانم فرصت این کارها را دارند یا نه؛ باید سِرچ کنم. ولی همه‌ی آشناهای ما هم که بالا نمی‌نشینند. ولی خوب من خودم برایت یکی پر می‌کنم.

بلند شد تا برود سراغِ پیرمرد؛ پیرمردِ سفیدپوش. در خانه‌شان که رسید باز هم جلوی درِ خانه توجه‌اش را جلب کرد. حسابی آب و جارو شده بود. دستش را گذاشت روی زنگ. پیرمردِ سفید پوش جواب داد و بعد پرسش‌نامه به دست آمد دمِ در.

- جوان این‌ها چیست که داخلِ این پرسیده بودی؟ می‌خواهی دینِ مردم را از آن‌ها بگیری؟

علی تعجب کرد. تا آن‌جایی که یادش می‌آمد چنین قصدی نداشت.

- نه حاج آقا؛ چطور؟

پیرمرد لای پرسش‌نامه را، که معلوم شد جواب نداده است، باز کرد و بهش همان سوالات گرایش مذهبی را نشان داد. کمی هم شور گرفته بود و داشت با حرارت خبطِ  علی را بهش گوشزد می‌کرد:

- یعنی چه که می‌پرسی با تلاوتِ قرآن موافقی یا نه! یا همین که می‌پرسی درباره‌ی زندگی بعد از مرگ تردید داری. نمی‌دانی معاد حق است؟

علی لبخندی زد و گفت:

- خوب حاج آقا، این یک سری جملات است که اگر کسی موافقش بود این مربع را پر می‌کند و اگر مخالف یا بی‌نظر بود بقیه‌ی مربع‌ها را تکمیل می‌کند.

پیرمرد مثل این که بهش برخورده باشد گفت:

- چه می‌گویی برای خودت؟ مردم فکر می‌کنند هیچ خبری نیست وقتی از این جور سوالات ازشان می‌کنی. نگاه کن نوشته است پیامبر اکرم نمی‌تواند الگوی تمام عیار برای بشریت باشد. یعنی چه این جمله؟ می‌خواهی دینِ مردم را سست کنی. نکنید این کارها را. بروید دنبالِ یک کار نان و آبدار و حلال. این مزخرفات را پخش نکیند که مثلا داریم تحقیق می‌کنیم. می‌خواهم صد سالِ سیاه هم تحقیق نکنی. من نمی‌دانم. معذورم از این که این پرسش‌نامه را پر کنم. بفرما.

پرسش‌نامه را داد دستِ علی و درِ خانه‌اش را بست. علی تمامِ این مدت چشمش به درختانِ نارنج و لیموی سه فصلِ خانه‌ی پیرمرد بود. دلش لَک زده بود برای شمال و درخت‌های پرتقالش.

¶¶¶

ناامید کننده بود. مردمِ شمالِ شهر با او همکاری نمی‌کردند. هر چه پرسش‌نامه می‌داد بی‌پاسخ برمی‌گشت. فکرش نمی‌کرد این جوری رو دست بخورد. برای نگاهِ تطبیقی باید این پرسش‌نامه‌ها را پر می‌کرد. نشست توی پارکِ کوچکی که توی چیذر بود. بچه‌های خردسال با مادرشان آمده‌ بودند برای تفریح. ساعتش را نگاه کرد. عدلِ ظهر بود، ولی هوا آن طور که فکرش می‌کرد نبود. شاید مثلِ جنوب شهر سوزان نبود. «شاید»؛ چون او هنوز جنوب شهر نرفته بود. توی ذهنش بود که به خاطرِ سطح فرهنگِ مردمِ بالای شهر، باید همکاری‌ها بیشتر باشد.  ولی گویا از این خبرها نبود. همه‌اش فکر می‌کرد چه باید کرد. زنگ زد به دوستش:

- سلام علی آقای رحیمی‌. چه کار کنم مهندس؟ همشهری‌هایت تحویل‌مان نمی‌گیرند.

- اتفاقا تو فکرِ تو بودم. بهت که گفتم بیاور لااقل یکی‌اش را من برایت پر می‌کنم. این قدر نگران نباش، خدا بزرگ‌تر از این حرف‌هاست. بزرگ‌تر از شمال شهر و جنوب شهر و نگاه‌‌های کوتاهِ ما.

حرفِ علی رحیمی‌ به دلش نشست. ولی فکر کرد به دل نشستن مشکلاتِ او را حل نمی‌کند. دخترخانمی آمد و بهش گفت:

- آقا خسته نباشید. نمی‌دانید امام‌زاده کجاست؟

به علی گفت لحظه‌ای صبر کند تا جوابِ خانمِ سانتی‌مانتال را بدهد.

- امام‌زاده علی اکبر دیگر؟ (او با حرکتِ معصومانه‌ی سرش تایید کرد.) انتهای همین خیابان بپیچید سمتِ راست. بعدش یک پیچ را رد کنید گنبدِ امام‌زاده پیداست.

زن تشکر کرد و رفت. علی هم در دل التماس دعایی گفت. دلش نیامد بلند بگوید. علی رحیمی‌ هنوز پشتِ خط بود.

- فردا صبح می‌آیم سمتِ تجریش تا ببینمت.

علی رحیمی‌ گفت که صبح نیست. می‌رود سرِ کار. علی گفت او هم فردا بعد از ظهر نیست. دارد می‌رود شمال. به علی پیشنهاد داد که غروب بیاید تجریش تا ببیند او را. هم زیارت است (امام‌زاده صالح) و هم سیاحت (دیدنِ علی رحیمی‌).

بعد از ظهر چند پرسش‌نامه‌ی دیگر توی برج‌ها پخش کرد. سوارِ اتوبوس شد تا برود سمتِ تجریش. تِسِ هاردی را از کیفش درآورد، ولی آن را باز نکرد، در آن لحظه حوصله‌ی خواندنش را نداشت می­خواست کمی به آینده بیاندیشد. آیس‌پک فروشی میدانِ تجریش را خیلی دوست داشت. فکر می‌کرد از جاهای دیگر بستنی‌های باکیفیت‌تری دارد. وانیلی‌اش را خرید. کمی زود رسیده بود. رفت که زیارتی بکند. بعدِ زیارت از امام­زاده آمد بیرون، داشت برمی­گشت سر قرارشان که علی رحیمی را کنارِ دکه‌ی روزنامه‌فروشی دید.

- سلام علی آقا. چه خبر از مملکت؟

از تبِ تندِ سیاسی علی رحیمی‌ با خبر بود. پشیمان بود که این سوال را پرسید. سریع بحث را عوض کرد.

- مثلِ این که شما پیشِ خدا پارتی دارید، خیلی از پایین شهر خنک­‌تر است.

- این قدر تند نباش علی جان. همه چیز توی آب و هوا نیست. تو محققی ناسلامتی، باید بی‌طرفی‌ات را حفظ کنی.

- چه بی‌طرفی علی آقا. هم‌محله­‌ای‌هایت که تحویل‌مان نمی‌گیرند.

علی رحیمی‌ گفت که می‌خواهد زیارت کند. دلش تنگ شده بود برای امام‌زادهِ صالح. علی رفت توی امام‌زاده و علی بیرون رویِ زمینِ بیرونِ امام‌زاده نشست. خیلی بی‌قید نشسته بود و شروع کرد به خواندنِ رمان. توی دلش بود سری به کتاب‌فروشی تجریش بزند.

گرمِ رمان خواندن بود که علی از داخلِ امام‌زاده آمد بیرون. قبول باشدی گفت و ادامه داد:

- دعامان می‌کردی خدا زمین‌مان بزند.

- چرا؟

- زمین‌مان بزند، بلکه برویم هوا.

بی‌اختیار علی رحیمی‌ را به خنده انداخت. خنده‌ای که به هیچ وجه تصنعی نبود. پیشنهادِ کتاب‌فروشی تجریش را داد. قبول کرد. گفت:

- تِس می‌خوانی؟ خیلی دوست داشتم این رمان را بخوانم. ولی دست و دلم به رمان خارجی نمی‌رود.

- دیروز یک چیزی دیدم دلم آتش گرفت و از تفرق خودمان ناراحت شدم.

- چی دیدی؟

با اشتیاق و سوز گفت رفت توی کتاب‌فروشی یکی از همین انتشاراتی‌ها. با فروشنده­‌اش که صحبت می­کردم. چند کتاب برای خواندن به من پیشنهاد کرد، من در مقابل کارهایی از نویسنده­هایی مثلِ دهقان، امیرخانی، بایرامی و... معرفی کردم، فروشنده عاقل اندر سفیه به من نگاه کرد که این ها دیگر کیستند.

- زیاد ناراحت نباش. آدم که نباید جوشِ این جور چیزها را بخورد. خیلی چیزها را خیلی‌ها نمی‌دانند. تو فکر نمی‌کنی اگر ما به همان معلومات‌مان درست عمل کنیم، اوضاع بهتر نمی‌شود؟

علی با تایید سر تکان داد و دیگر به کتاب‌فروشی میدانِ تجریش رسیده بودند.

¶¶¶

- چه خبر یاسین؟ نبودی از صبح؟

- چه خبری حسین آقا؛ رفته بودم پیشِ دخترخاله‌ام. جامعه‌شناسی می‌خواند.

توی مکالمه‌‌ی من و یاسین علی هم پیدایش شد. درهم و پریشان رفت توی اتاقش. همین قدر که توانست جواب سلامِ من را بدهد خدا را شکر کردم. من هم به یاسین گفتم برود داخلِ اتاقِ خودش تا من حال و روزی از علی بپرسم. در زدم و رفتم داخلِ اتاقِ مرتبِ علی. تنها موجود نامرتب در آن لحظه خودِ علی بود.

- چه خبر علی جان؟ چه کار کردی؟ شمالِ شهری‌ها پا بودند یا نه؟

بلند شد پاورِ کامپیوترش را روشن کرد. گفت:

- برایت تعریف می‌کنم، خیلی خسته‌ام. اگر پایه‌ای چای بخوریم؟

 با لبخند « بدم نمی‌آید»ی گفتم. یاسین هم نتوانست صبر کند و واردِ اتاق شد و با علی سلام علیک کرد. علی کتری را برداشت و همین طور که از اتاق بیرون می‌رفت به یاسین اشاره کرد:

- دستت درد نکند، حواست باشد آمد بالا ویندوز دومی را بزنی، اولی خراب است.

همین کار را هم کرد. دسک‌تاپِ کامپیوترِ علی یک طراحی زیبا و غیرِ خطی، منقش به نامِ حضرتِ زهرا بود. طراحی‌اش کامپیوتری نبود، بلکه با دست طراحی شده بود و بعد ازش عکس گرفته بودند.

- طراحی قشنگی است. خیلی مَلَس است.

همین جمله‌ی مَلَس را که گفت سر و کله‌ی بهزاد هم پیدا شد. واردِ سوییت که شد متوجه‌ شد درِ اتاقِ علی باز است. یا الله‌ی گفت. نان و تخم خریده بود. علی با لبخند گفت:

- باز هم شام تخم داریم؟

بهزاد هم با حالتِ مسخره‌ای گفت:

- اتفاقا همین را به مغازه‌دار گفتم. گفتم: «آقا تخم دارید؟» یارو هم گفت: «یک زمانی داشتیم.» نزدیک بود شَر بشود. حالا من گفتم غلط کردم، بی‌خیال. هیچی شروع کرد به آسمان ریسمان بافتن. (به علی اشاره کرد و به من گفت:) آقا مردم درد دارند. مثلِ شما نیستند جای‌شان راحت باشد. نگاه کن چقدر پیر شده.

من هم توی خطِ شوخی ادامه دادم:

- شما هم دارد ریش‌هایت سفید می‌شود...

- بله آقا چی فکر کردی؟ موهای‌مان که دارد می‌ریزد هیچ. ریش و پشم‌های‌مان هم سفید شد.

علی خندید. من هم با لحنی خاصی گفتم:

- بهزاد جان یک تخمِ هزار دستانی بزن حال کنیم.

من قبل‌ترک در موردِ علاقه‌ام به سیستمِ تخمِ مرغ خوردنِ مفتشِ شش انگشتی توی هزار دستانِ علی حاتمی به بهزاد چیزهایی گفته بودم. علی صفحه‌ی یکی از بازی‌های ویندوز را آورد. آنی که باید کارت‌ها یا همان پاسور را پشتِ سرِ هم مرتب کرد. وقتی چهار نوع کارت باشد مرتب‌سازی آن سخت‌تر است و نیاز به مهارتِ بیشتری دارد. علی همان را باز کرد و شروع کرد به بازی کردن. گفتم:

- چه کار می‌کنی؟ پاسور می‌زنی مومن؟

- این که پاسور نیست، ردیف کردنِ یک سری کارت پشتِ سرِ هم است.

 با اخم گفتم:

- توی اجوبه‌ی آقا نوشته که بازی با آلات قمار حرام است، حتی اگر با کامپیوتر باشد.

علی مودبانه جواب داد:

- این هیچ ربطی به آلات قمار ندارد. فقط پشتِ سرِ هم کردنِ یک سری کارت است. شماره است با چهار نوعِ طراحی. هیچ ربطی به آلاتِ قمار ندارد.

توی همین گیر و دار صدای یاسین که برای کاری بیرون رفته بود به گوش رسید که گفت:

- آقا کتری‌تان دارد می‌پوکد.

«ای وایی» گفتم. کتری آبش نصف شده بود. همین طور می‌جوشید و می‌جوشید.

- چه کار کنم من؟ مانده‌ام چه جوری پرسش‌نامه‌ها را پخش کنم. فردا هم دارم می‌روم شمال.

همین طور که به حرف‌های علی گوش می‌دادم صدا زدم:

- یاسین بیا چای بزن.

یاسین هم آمد، قیافه‌اش خیلی با علی توفیر نداشت. به علی گفت:

- بازی جالبی است. (بیشتر به صفحه‌ی مانیتور خیره شد:) مثل این که قفل شده است، نه؟

- آره به هم ریخته است.

 همین طور که داشتم برای بچه‌ها چای می‌ریختم گفتم:

- علی می‌توانی یک کارِ دیگر بکنی. ببری توی استخرها یا باشگاه بدنسازی بدهی. هم تمرکزش بیشتر است و هم احتمال پر کردنش.

- بد فکری نیست. خودم هم توی همین فکر بودم.

یاسین هم گفت:

- راستی علی آقا. یک کارِ دیگر هم می‌توانی بکنی. دخترخاله‌ام شمال شهر زندگی می‌کند. می‌توانم چند تایی به او بدهم تا پر کند.

علی هم تایید کرد و گفت فردا دارد می‌رود شمال. نه شمال شهر، بلکه شمالِ ایران. از توی کیفش چند تا پرسش‌نامه درآورد و داد به یاسین. توی سررسیدش هم نوشت. برنامه‌ی روزانه، نقاط ضعف و قوت هر روزش، مقدار پولی که خرج کرده و... از مواردی است که هر روز یادداشتش می‌کند تا فراموش نکند.

بهزاد هم در آستانه‌ی اتاق ظاهر شد و با حالت گله مانندی گفت:

- عجب نامردهایی هستید، تک خوری می‌کنید؟

علی با لحنِ حیکمانه‌ای گفت:

- این تک خوری نیست؛ تک نوشی است.

- حالا هر چی... نمی‌خواهد برای من لحنِ بابابزرگی بگیری. آن قدر بدم می‌آید... بچه­‌ها دیده­اید بعضی وقت­‌ها آدم دلش می­‌خواهد یک چیزی مثلِ همین تخم، دمِ دستش باشد و آن را با تمام نیرو پرت کند و بکوبد توی دیوار تا همه­‌ی دق و دلی­‌اش از زمین و زمان خالی شود. من الآن یک همچین حالی بهم دست داده.

علی خنده‌اش گرفت. من لبِ پنجره چای می‌خوردم و به بیرون خیره شده بودم. چشمانم گردِ خانم‌هایی شده بود که سرِ باز داشتند از توی کوچه عبور می‌کردند. سعید بدونِ مقدمه وارد شد. حتما جمله‌ی بهزاد را شنیده بود. چون گفت:

- آقا بهزاد! کمالِ وجودی این تخمِ مرغ این است که شما میلش کنید، نه این که روی سرِ بقیه بشکنید.

بهزاد هم با عصبانیت گفت:

- باز این پیدایش شد. (لبانش را به علامتِ تاسف پیچ و تاب داد و گفت:) این هم از آخر و عاقبتِ فلسفه خواندن.

علی هم همچنان که بی‌بی را زیرِ شاه ردیف می‌کرد گفت:

- خوب راست می‌گوید، وگرنه آن دنیا همین تخم را داغ می‌کنند و از ماتحتت می‌کنند داخل تا عمقِ جانت آتش بگیرد.

- اگر یک روزی همین شما از سرِ فشارِ زندگی این کار نکردید من خودم اسمم را عوض می‌کنم.

بدون این که بخواهم به داخلِ اتاق نگاه کنم گفتم:

- بابا فشار!

¶¶¶

 ‌چای‌اش را خورده‌ بود. کلی هم حال کرده بود از این که نم نم باران دارد حیاطِ خانه‌شان را آب‌پاشی می‌کند. دلتنگِ روزهای کودکی خودش بود. دلتنگِ روزهایی که کوچه‌ این طور آسفالت نبود. نرمی گِل انحنای خلاقانه ایجاد می‌کرد. حالا همین کوچه‌ اسم‌دار شده بود و خانه‌شان هم پلاک‌بندی. شده بود پلاکِ چهار. مژده رشته‌ی افکارش را پاره کرد:

- نگفتند کی می‌آیند؟

مژده توی باغ داشت دستی رو سرِ ریحان‌ها می‌کشید و بی‌باک از هر گونه تمیزی، تره‌ها را مزه می‌کرد. توی یک کرتِ کوچک تره‌ها قدی کشیده بودند. کنارِ ریحان‌ها که جذاب‌ترین سبزی بود برای مژده، نه برای خوردن که برای دست‌ کشیدن. علی که توی حیاط بود گفت:

- جالب است بدانی خیلی از این سبزهای خودرو هستند. مثلا همینی که زیرِ منبعِ آب درآمده را نگاه.

علی از سمتِ سراشیبی کنارِ دروازه، لیوان به دست آمد طرفِ مژده. لیوان را روی ایوانی که جا به جا از فرطِ رطوبت نشست کرده بود گذاشت. از زیرِ درختِ پرتقالی که همیشه فکر می‌کرد اسمش تانجیلا است عبور کرد. تانجیلا... عمری به مخیله‌اش نمی‌رسید که یک وقتی برود جستجویی کند و نامِ علمی درخت را بداند. از رو به روی آغلِ گوسفندان نزدیکِ جایی شد که مژده داشت سبزی‌ها را امتحان می‌کرد گذشت. مژده بیشتر از او منتظرِ پدر و مادرِ علی بود.

- بابا و مامان کی می‌آیند؟

- می‌آیند. احتمالا رفته‌اند ساری. نزدیکِ غروب حتما باید پیدای‌شان شود. چوپان‌مان یک نفری نمی‌تواند به گوسفندها برسد. این بنده خدا هم تا اذانِ مغرب گوسفندها را می‌آورد.

مژده مثل این که چندان علاقه‌ای به مبحثِ گوسفندان ندارد. همین شد که باز حرفِ سبزی‌ها را پیش کشید:

- من هر وقت آمدم مامان سبزی‌اش به راه بود.

دستش را از روی ریحان‌ها برنمی‌داشت. اشاره به درختِ میوه‌ای کرد که روبروی‌شان است.

- ببین علی، این دو ماه دیگر میوه می‌دهد قدِ طالبی، ولی الان چقدر ریزه میزه است.

علی اما مشغولِ امتحان کردنِ سبزی‌ها بود. حواسش پرت بود. فقط می‌دید که لب‌های مژده دارد تکان می‌خورد. بعضی اوقات چنین حسی بهش دست می‌داد. عینِ حسِ زمانی که مژده را پسندید. حسی شبیه به این که تمامِ عالم و آدم دورتر از فاصله‌ی واقعی‌شان می‌بیند و در عینِ حال احساس می‌کند به کانونِ وجودِ آدم‌ها خیره شده است. حواسش جمعِ مژده شد وقتی که گفت: «می‌شنوی صدای گوسفندها را؟»

- صدای گوسفندهای شما نیست؟

- شاید باشد، البته که هست. توی این موقعِ از سال اکثرا گوسفندهای‌شان را می‌برند ییلاق. فقط ما هستیم که همین جا نگه‌شان می‌داریم. آره دیگر باید خودشان باشند. (دوباره فکرِ علی رفت توی جایی که همین چند لحظه پیش بود. همین شد که به مژده گفت:) ای کاش می‌توانستیم برویم کنارِ ساحل، غروبِ آن‌جا دیدن دارد. خیلی رویایی می‌شود.

مژده هم خیلی منتظرِ شنیدنِ چنین کلماتی بود. دلش غنج زده بود از این که مدت‌هاست حالِ علی خوب نیست.

- آره، مخصوصا با آن رویاهایی که تو داری.

آن قدر حالِ علی خوب بود که متلکِ مژده را جواب ندهد و بگوید:

- من بروم یک سلام و علیکی با چوپان‌مان بکنم. اگر دوست داری می‌توانی سبزی‌ها را بشوری و (چشمکی زد و ادامه داد:) آن‌ها را برای یک شکم‌پر آماده کنی... البته با دست‌پختِ حاج خانم.

شلنگِ آب را گرفت روی آبکشی که سخاوتمندانه‌ها از سبزی‌های خوش آب و رنگ پر شده بود. علی را دید دمِ در آغل ایستاده بود و داشت با چوپان‌شان دیده بوسی می‌کرد. با خودش فکر می‌کرد الان است که لباس علی بو بگیرد.

- چه خبر محمود آمی[1]؟ خسته نباشی؟

- زنده باشی. حاجی نیامد؟

پیرمردِ رنجور و کمر دولا شده‌ای که کمرش یک دو تا پیچ و تاب می‌خورد تا به گردنش برسد. از برادرانِ علی پرسید. او هم سرِ همین که جوابی داده باشد الحمدلله‌ی گفت.

¶¶¶

علی هم پیشنهاد داد آهنگِ مسافرِ شادمهر را بگذارد با هم گوش بدهند، ولی مژده گفت دلش برای زیارت عاشورای حاج سعید تنگ شده. علی تکه انداخت که: «از کی تا حالا دخترها دل‌شان برای حاج سعید تنگ می‌شود؟» مژده هم داشت می‌گفت که علی بدجنسی است که دومی ندارد و توی همین گیر و دار صدای پیکانِ حاجی ‌آمد. صدایِ بوقِ پیکانِ حاجی، علی و مژده را به خود آورد. در هر حال با هم و بدونِ مقدمه گفتند:

- هُژَبرِ سلطان.

مژده رفت تو کارِ موسیقیِ اصیلِ حماسیِ طبری؛ به نامِ هژبرِ سلطان.  علی هم پرید از روی ایوان پایین و به دو رفت سمتِ در. مادرش را خنده‌کنان دید. توی چهار سالِ اخیر در لحظه‌ی تجدید دیدارها همیشه مادرش را خنده‌کنان می‌دید. خنده‌‌ی بی‌تکلفِ و آغوشِ گرمش را نمی‌خواست ترک کند تا دروازه برای پدرش باز کند. خودش را کنار کشید و شروع کرد به احوال‌پرسی.

مژده از داخلِ اتاق بیرون آمد. با دیدنِ مادرِ علی گل از گلش شکفت. چیزی نمانده بود تا روسری یاسی‌رنگش بیافتد روی ‌شانه‌هایش.

- چه خبر دخترم؟

- سلامتیِ شما... حالِ شما؟

بعدِ تعارفاتِ معمول، مادر رو کرد به علی:

- تمام است یا نه؟

گفت که تمام نیست. دارد این روزها روی پایان‌نامه‌اش کار می‌کند. بعد هم باید پیِ یکی از نمر‌ه­‌هایش را بگیرد. توضیح داد که هنوز یک سه واحدی هم معرفی به استاد دارد. پدرش پرسید که معرفی به استاد چیست. پدر نشست روی ایوان. دستی روی پیشانی‌اش کشید و با صدای غم‌باری گفت:

- پیر شدیم رفت.

علی هم به شوخی گفت:

- من که از شما پیرترم حاجی.

مادرش هم انگاری تازه یادش آمده باشد گفت:

- چقدر موهایت سفید شده! آخر چه قدر غصه می‌خوری؟

مژده هم پرید وسط و گفت:

- من هم بهش می‌گویم که بی‌خیال باشد، ولی خیلی خودش را می‌خورد.

علی محجوبانه سرش پایین بود. لبخندِ کمرنگی زده بود. با دستِ چپ عینکش  را جابه‌جا کرد و از مادر پرسید:

- راستی مامان، مژده رفت از توی باغ کلی سبزی چید؛ البته بدون اجازه‌ی شما.

مادر هم کنارِ مژده نشسته بود و دستانش را فشار دارد و با تبسم گفت:

- مژده جان خودش صاحب خانه است.

- الان می‌خواهم بعد از مدت‌ها یک شکم‌پر حسابی بزنیم.

مادرش هم چشمی گفت و توی دلش دل‌سوخته‌ی فرزندش بود. فکر می‌کرد آیا بهتر نبود توی همین مازندران برای پسرش همسر می‌گرفت. پدر پرسید:

- پسر! محمود آمی گوسفندها را آورد؟

- بله، فکر کنم کارهای‌شان را هم انجام داد. زا[2] داخل و فِرام[3] بیرون.

¶¶¶

شکم‌پرِ ماهی سفید خیلی به‌شان چسبید. البته ماهی سفیدش یخ‌ زده بود؛ اهلِ فن می‌دانند وسطِ چله‌ی گرما ماهی سفید پیدا نمی‌شود. مادر به علی گفت:

- موهایت زیادی سفید شده است! قبل‌ترها این قدر سریع سفید نمی‌شد.

- این خاصیت را دارد که دیگر نمی‌ریزد. می‌دانی موی سفید نخواهد ریخت.

دستی به موهای علی‌اش کشید و با آهی گفت:

- نگاه کن مثل برف شده است. یک کم به خودت برس. گوشت توی بدنت نیست. خالص استخوانی... برس به خودت.

مژده داشت با یکی از دوستانش صحبت می‌کرد. مادر و علی داشتند در موردِ مسائلِ خانوداگی‌شان بحث می‌کردند. پدر هم عادت نداشت که زیاد بیدار بماند. چراغِ خانه را خاموش کرده بود و رختِ خوابش را پهن. بقیه روی ایوان نشسته بودند. علی به مادرش گفت که اگر می­خواهد بخوابد او و مژده بیش از این  وقتش را نمی­گیرند. مژده بالاخره آمد. مسواکِ علی را داد دستش. از علی پرسید:

- صبح نیستی؟ قرار است با بابا بروید سرِ زمین؟

- فردا قرار است یک بخشی از باغِ پرتقال را آبیاری کنیم. من هم می‌روم کمکِ بابا، ولی فکر کنم تا ظهر تمام شود.

صدای گوسفندها که معلوم نیست حسرتِ کدام علفِ نخورده را می‌خورند برایِ علی شنیدنی آمد. بلند شد که سری به آن‌ها بزند. رو کرد به مادرش:

- می‌روم سراغِ گوسفندها! شاید آب نداشته باشند.

مژده لبخند زده بود. مادر همچنان مشتاقانه روی سکو نشسته بود و توی نور یک شب با هلالِ ماهی که آخرتِ ماه بود و در یک هوای نم‌دار نگاهش به عروس بود. علی از داخل باغ رو به ایوانی که مادر و مژده روی آن نشسته بودند گفت:

- مژده، پمپِ آب را بزن. توی گارژ است.

شیرِ آب را باز کرد. سطل‌های حیواناتِ خدا را پر کرد. نگاهِ معنی‌دارِ آنان برایش قابلِ تحمل نبود. سعی کرد خیلی نگاه‌شان نکند. غذای‌شان را خورده بودند. اگر اشکالی هم در غذای‌شان بود نمی‌توانستند ابراز کنند. آن‌چه که مانده بود پس‌مانده‌ی غذای شب‌شان بود. عمده‌ی این پسمانده کاه بود؛ نه چیزِ دیگر. انگار گوسفند هم یک چیزهایی از ارزشِ غذایی حالی‌اش می‌شود. توی نورِ کم‌سوی آغلِ گوسفندان داشت به آتیه‌اش فکر می‌کرد. لحظاتی مانده بود جلوی آخورِ گوسفندان.

- چه کار می‌کنی آن‌جا؟ انگار خشکت زده.

علی لبخندی زد و گفت:

- داشتم به تو فکر می‌کردم.

- آن هم جلوی آخورِ گوسفندان.

- بیا تو تا یکی دو تا از این بره‌ها را نشانت بدهم.

مژده آمد نزدیکِ درِ آغل. علی یکی از بره‌ها را گرفت سرِ دست و آورد نزدیکِ مژده. مژده مسواکش را داد دستِ علی و بره را گرفت. مادرِ بره داشت چپ چپ به مژده نگاه می‌کرد. بره هم بنده خدا وحشت کرده بود. دستش را که سمتِ چشمش می‌برد سریع چشمش را می‌بست. حالا علی دو مسواک داشت و مژده یک بره. مژده از در عبور کرد و واردِ آغل شد.

- چقدر ناز است این بره علی؟ چند وقتش است. فکر کنم 6، 7 ماهی بشود.

علی خندید و همین طور که می‌خندید به مژده گفت:

- جایی این حرفت را درز ندهی، می‌شود اسبابِ آبروریزی. بره مگر بچه‌ی آدمیزاد است که سوسول‌وار رشد کند و بعد همه‌اش ضرر بزند به همه جا. 6 ماهه چنان قد و قامتی می‌کشد بیا و ببین. آن وقت او تو را بلند می‌کند و سر دست به اطرافش می‌گوید چه قدر ناز است این دختره.

مژده هم نمی‌دانست شماتت کند و یا بخندد. عادت کرده بود به این شوخی‌های علی. مژده بره را خیلی آرام و با احتیاط کنارِ مادرش رها کرد. احساس کرد باید از مادرِ بره عذرخواهی کند. علی هم مسواکِ مژده را داد دستش و باز با شیطنتی که به اندازه‌ی صبوری مژده بود گفت:

- ولی خیلی ناز بودها...

¶¶¶

اهلِ فنِ ماهی سفید باید قدرِ اهلِ فنِ مرکبات و بالاخص پرتقال و الاخص بالاخص تامسون بدانند که نوبتِ صبح قبلِ درآمدنِ آفتاب، بهترین موقع است برای آبیاری. به قولِ پدرِ علی: «بهترین وقت است برای آب دادن به قلم‌ها». صدا‌ی اذان صبح بلند شد. اذانِ صبح توی دلِ یک روستا بیشترین آرامش ممکن را برای علی به ارمغان می‌آورد. کمی توی جایش جا به جا شد و بعد نشست روی زمین. ده دقیقه‌ای توی خواب و بیداری چرت زد و بالاخره با بسته شدنِ درِ حالِ خانه‌شان به خودش آمد و به مژده گفت که وقتِ نماز است. بیرون که آمد صدای حمدِ پدرش به گوشش خورد. صدایی که برایش بی‌اندازه دلنشین بود.

بعدِ نماز، خیلی فرصتِ صغری و کبری چیدن نداشت. پدرِ علی گفت که آماده شود تا بروند سرِ زمین برای آب دادن قلم‌ها. موتورِ آب زرد رنگ را نشاندند پشتِ خودرو، خرده‌ریزه‌ها را با یک سوپاپی که به یک شلنگ دوازده متری وصل بود قنداق کردند.

توی راه از مادرِ علی نان‌های تازه و خاش‌خاشی را گرفتند. پدرش گفت که آن را دورِ پارچه‌ای بپیچد تا خشک نشود. او هم گوش کرد. توی مدتی که توی ماشین نشسته بودند تا سرِ زمین کلمه‌ای با هم حرف نزدند. زمین یک چیزی حول و حوش هزار و پانصدمتر بود؛ دوازده ردیف قلمِ میوه. همه‌اش از جنسِ همین مرکباتی بود که همه می‌خورند. بیشتر پرتقال‌های تامسون بود. ولی تک و توک درختِ نارنگی هم تویش بود که پدرِ علی می‌گفت باید تامسون به‌شان پیوند بزند. علی بیشتر نارنگی دوست داشت تا پرتقال. یک جنس نارنگی بود که از نارنگی‌های معمولی کوچک‌تر و شیرین‌‌تر بود. علی برای آن هم سر و دست می‌شکست. رسیدند سرِ چاه. پدرش گفت که یادش رفته است لوله‌ها را از زمین‌های بالا بیاورد. گفت که علی موتور را روشن کند تا او برود لوله‌ها را بیاورد.

علی موتور را سرِ چاه گذاشت. چاه وسطِ زمین بود. یک زمین چند هزار متری بود که یک قسمتِ عمده‌اش مالِ عموی علی بود. چاه هم سرِ مرزِ زمین بینِ دو برادر بود. شلنگ را انداخت داخلِ چاه. هندل به دست گرفت و با تمامِ قدرتش هندل زد. بالاخره روشن شد. مدتی طول کشید تا آب از داخلِ شلنگِ متصلِ به موتورِ روبین بپاشد بیرون.

پدرِ علی آمد، لوله‌ها را روی ماشین سوار کرده بود. لوله‌های 6 متری. دورِ کمرِ هر کدام‌شان یک چیزی بسته بود، برای نشانه لابد. همه چیز توی خانه‌ی پدرش نشانه داشت. دیشب به مژده نشان داده بود که پشتِ گوشِ گوسفندهای‌شان چاک داشت. مژده که آخی گفته بود، علی بهش جواب داد:

- آخی ندارد، اگر گم شدند باید یک نشانه‌ای باشد که بشود پیدای‌شان کرد. ما بهش می‌گوییم دِرشِم.

حالا لوله‌ها هم درشم داشتند. لوله‌ها را با کمکِ پدرش ریخت پایین. هرکسی هم از کنارِ زمین رد می‌شد دستی بلند می‌کرد. حالا یا پدرِ علی را می‌شناخت یا نه، در هر صورت سلام و علیک می‌کرد. لوله‌ها را چیدند تا سرِ زمین. شلنگ را انداختند توی دهانِ لوله‌ها و از پایین شروع کردند به آب دادنِ قلم‌ها.

پسرعموی علی که مهندسی کامپیوتر می‌خواند و خودش هم برنده‌ی المپیادِ کامپیوتر است با آن لباس‌های زیبای همیشگی‌اش پیدایش شد. به علی گفت:

- دارم می‌روم مکه.

- کی؟

- تا اواخرِ مردادماه.

می دانست که مردادماه ماهِ عمره‌ی دانشجویی است. به پسرعموی‌اش گفت:

- من هم می‌خواستم بروم، ولی اسمم در نیامد.

- حالا مگر ما ثبت نام کردیم؟ ساده‌ای‌ها؟ مسوولش رفیقم بود. باهاش صحبت کردم و راضی شد که کارم را درست کند.

- راست می‌گویی من هنوز ساده‌ام.

داشت به ریشه‌شناسی درشم فکر می‌کرد... ساده است.



[1] آمی در زبانِ مازندرانی به عمو گفته می‌شود.

[2] زا اشاره به گوسفندی دارد که به‌تازگی زاییده است.

[3] فرام هم اشاره به گوسفندی است که وقتِ زاییدنش فرا نرسیده است و می‌تواند شاملِ گوسفندهای ماده هم بشود.

پس‌نوشت:

1. تا هفته‌ی بعد



۴ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۸ بهمن ۹۲ ، ۱۰:۰۰
میثم امیری
جمعه, ۱۱ بهمن ۱۳۹۲، ۱۰:۴۷ ب.ظ

رمانِ آرمانِ علی؛ بخش 5

داستان را تا به این‌جا پی‌گرفته‌اید؟

ادامه‌اش را برای شما نشر می‌دهم؛ داستانی را که پاییز 88 نوشته بودم.


آهنگِ تندی به گوشش خورد. مانده بود چقدر تو دارد.

- زندگی با تو، عاشقی با تو، نگیر هوا تو، نَبَر صدا تو، می‌خواهم نگاه تو، نرو بیا تو، تو را خدا تو...

یکی از این ماشین خارجکی‌های دودر بود. دو تا از این کبوترهای عاشق هم تویش بودند و تو تو کنان از کنارِ علی گذشتند. یادِ اهلِ غلوِ زمانِ حضرتِ علی (ع) افتاد. همین که حضرت را می‌دیدند می‌گفتند انتَ انتَ. آخرش هم آن قدر تو تو کردند که حضرت کارشان را یک‌سره کرد. موبایل علی زنگ خورد؛ لایت و آرام و با لبخندِ مژده:

- کجایی؟ مگر قرار نبود زود بیایی؟

- الان کنار باغِ ایتالیا هستم.

 توی صحبت‌هایش تک و توک سرفه‌هایی هم می‌کرد.

- باغِ ایتالیا؟! چرا این قدر پرت رفتی علی؟

- پرت نیست، تا این‌جاها آمده بودم. چقدر باغ دارد ایتالیا. خانه‌ی شما هم کنار باغ بود، دیگر؟ باغِ... چی بود اسمش؟

- رضوان. زودتر بیا. سردت می‌شودها. نخند مامان... بدجور سرما خورده... خب، می‌بینمت.

باغِ ایتالیا را آمد بالا. سعی می‌کرد به داخلِ باغ نگاه بیندازد. قبلا شنیده بود که سفارتِ هر کشور جزیی از خاک آن کشور است. آدابِ دیپلماتیک توی سرش تکرار می‌شد. یعنی توی نافِ جمهوری اسلامی، خلق الله کشور چکمه‌ای می‌توانند یله و آزاد راه بروند و شاه توت بخورند. حالا نه دقیقا توی نافِ تهران، یک مقدار بالاتر. چه فرقی می‌کند؟ این به آن ایتالیایی که می‌خواهد برود به سفارتِ ما توی ایتالیا در. به نظرش خنده‌دار می‌آمد که ایتالیایی‌ها توی رم روسری سرشان بگذارند و بروند داخلِ سفارت... ماشینی به تندی از کنارش رد شد.

- هوی... حواست کجاست مشدی؟

به خودش آمد. نزدیک بود سِراتوی مشکی رنگ زیرش بگیرد. حواسش جمع‌تر شد. کیفش را روی دوشش جا به جا کرد و باز سرفه‌کرد. کنارِ خیابان رفت سمتِ شرق تا نزدیک شود به درِ سفارتِ ایتالیا. جلوی درِ سفارت آن قدر به داخلِ سفارت نگاه کرد که سربازی که آن‌جا پست می‌داد شک کرد. حالا سربازی که بالای سرِ کیوسکِ نگاهبانی‌اش نوشته بود پلیس دیپلماتیک داشت به او چپ چپ نگاه می‌کرد. به خودش گفت خوب نگاه کند. به جهنم، اصلا برای‌تان مهم نباشد که یکی دارد با چپ چپ نگاه کردن، مزاحمِ کنجکاوی شما می‌شود. بگذار آن قدر چپ چپ نگاه کند که جانش در بیاید. شهروندِ جامعه‌ی مَدَنی حقِ نگاه کردن به مُدُنِ جامعه‌اش را که دارد. اصلش همه‌ی گرفتاری‌ها از این ریشه‌های جامعه‌ی مدنی است. فکر می‌کنید چرا توی جامعه‌ی ما این مفهوم شکل نمی‌گیرد؟

¶¶¶

علی هنوز زنگ را نزده بود که در برایش باز شد. «عجبی» گفت و رفت بالا. از دانشجویی با دقت علی بعید بود که تعجب کند. یک آیفون تصویری ساده که این همه تعجب ندارد. مژده بلوز  شلوارِ مشکی پوشید بود. موهای مش‌اش را انداخته بود پشتِ سرش؛ به غیر از چند تار موی چموش که کنار صورتش می‌رقصیدند. قیافه‌ی مادرِ مژده چندان تفاوتی با قیافه‌‎ی مژده نداشت. از این مادرهایی که انگار نه انگار دو شکم زاییده‌اند. نمی‌توانی فکرش را بکنی بیست، سی‌ سال از دخترش بزرگ‌تر است. علی عذرخواهی کرد از این که دیر کرده و برای‌شان توضیح داد پیرمردی گیر داده بود به همه‌ی آدم و عالم. مادر خانمش هم با خوشرویی با او برخورد کرد:

- اشکالی ندارد علی جان. خیلی هم دیر نشده. سرما خوردنِ توی تابستان هم بد دردی است.

- آره مادر.

خودش خنده‌اش گرفت از این عدمِ صداقتی که توی مادر گفتن داشت. مادر خانمش داشت با مژده از کتابِ مولانایی می‌گفت که امروز از دوستِ اسپانیایی‌اش برایش آمده بود. یکی نبود بهش بگوید آخر تو اسپانیایی بلدی؟ علی فکر کرد این قدر گیر ندهد بهتر است. همان چیزی که حرصش را در می‌آورد را گذاشتند جلویش.

- بخور، سوپِ جو برایت مثلِ اکسیر عمل می‌کند. از هر دارو و دوایی بهتر است.

تشکری کرد و با بی‌میلی قاشق کرد توی آن. مادر خانمش برگشت داخل آشپزخانه و کتاب را داد دستِ مژده. مژده هم آمد داخلِ هال و کنارِ علی‌اش نشست. علی با گفت:

- ممنونم که به فکرم بودی.

 من درست نکرده ام. راستی سید را کجا دیدی؟

علی همین طور با قاشق سوپ را با بی‌حالی هم می‌زد. قاشقی آورد بالا و گفت:

- خیلی اتفاقی توی خیابان دیدمش. راستی مژده می‌دانی من از بچگی از سوپ متنفر بودم. ولی خوب برای سلامتی باید  خورد.

- به سلامتی کی؟

-  به سلامتی نه... برای سلامتی!

مژده چشمکی زد و گفت:

- مادر برای شام جوجه گذاشته است. آن هم چه جوجه‌ای!

هر چند ناز کردنِ به قیافه‌ی علی نمی‌آید، ولی با عشوه گفت:

- به جوجه محلی‌های ما که نمی‌رسد.

- توی تهران جوجه محلی از کجا گیر بیاوریم؟

علی هم پشتش را چسباند به مبل چرمی خانه‌ی مژده این‌ها و گفت:

- از همان جایی که سوپ گیر آوردید و الان دارید توی حلقم می‌کنید.

مادرِ مژده آمد توی حال و تلویزیون را روشن کرد. تلویزیونی به قاعده‌ی همین چند ده اینچ‌های غول. زد شبکه‌ی یک. خبری نبود. شبکه‌ی سه هم داشت اخبار پخش می‌کرد. صدایش را کم کرد و به علی گفت:

- کتاب را دیدی، چطور است؟

علی هم با بی‌حالی و با افزونه‌ی یک تک سرفه گفت:

- من که چیزی از زبانِ اسپانیایی نمی‌فهمم.

مادره هم فهمید که دامادشان چه دارد می‌گوید. جنسِ دانشجو را خوب می‌شناخت.

- حالا مگر ما می‌فهمیم؟ (با لبخندی ادامه داد:) عکس‌هایش را می‌گویم. چطور است؟

- والا عکس‌هایش که دیگر ایرانی اسپانیایی ندارد. عکس، عکس است دیگر.

مادرِ مژده هم سینی چای را گذاشت روی میز. مادرش که روبروی علی نشسته بود لیوانِ چای را به لب‌های قهوه‌ایش که غنچه شده بود نزدیک کرد و ادامه داد:

- نه علی جان. عکس‌هایش خیلی قشنگ است. عکس‌هایش شکلِ این میناتورهای کلیشه‌ای خودمان که نیست. اکثرشان زیبا و بعضی‌هایش حتی خلاقانه‌اند. تازه آدم نباید این قدر فکر کند فقط فرهنگ خودش از دماغ فیل افتاده است. ببین اروپایی‌ها چه درست کردند. کتاب را یک تورقی بزن. همه چیزش با حساب و کتاب است. همه‌ی کتاب‌های‌شان این جور هست. فکر نکنی فقط همین‌شان این طور نفیس است. همین کتاب که دستت است نامش چیست؟

- اسمش تِس است؛ نوشته‌ی هاردی. چطور؟

- چی؟ تِس؟ حالا هر چی. این را مقایسه کن با این کتاب‌هایی که اروپایی‌ها منتشر می‌کنند. این کتاب در چه حوزه‌ای است؟

- رمان.

- مقایسه کن با رمان‌های خارجی. رمانِ war and peace را یک بنده خدایی برایم آورد. خیلی خوشگل بود. همین تِست را بده ببینم. البته من مطمئنم خارجی‌ها این رمان را بهتر در می‌آورند؛ چون ارزش قائل می‌شوند برای چاپ.

علی بفرمایی گفت و کتاب تِس را با آن فونتِ روی جلدش که خیلی شبیه آریال است و با آن دخترکِ مبهم و معصوم و ترجمه‌ی مینا سرابی داد دستِ مادر خانمش.

 - حالا طراحی‌اش قابل تحمل است. ولی... آخر این چه نحوه‌ی حروف‌چینی است. این چه فونتی است. نگاه کن. بعضی صفحه‌هایش کج خورده است.

- البته رمانِ خوبی است.

- خب، خوب باشد. آدم یک جوری می‌شود. چطور همین چیزی را می‌توانی بخوانی؟ حیفِ رمانی که این بنده خدا نوشت. باز بعضی نشرها، مثلِ نشرِ چشم layout قابلِ تحملی دارند. بگیر مادر. بروم جوجه‌ها می‌سوزدها.

چشمکی زد و رفت. عادت مادر و دختر است چشمک بزنند؛ عینِ ستاره. همین طوری دلِ این علی ساده‌دل را بردند. آن وقت زنیکه‌ی... گیر داده به فونتِ تِس. البته یک جورهایی حق داردها. این چه فونتی است آخر. الان من دارم تورق می‌زنم.

¶¶¶

- مادر جان، غذا حاضر است. آن کتابِ مولانا را هم بگذار روی میز که کثیف نشود و زیرِ دست و پا نماند.

- تِس چطور؟

مادر خندید و با لحنی که تمسخر از آن می‌بارید گفت:

- آره، آن را هم بردار یک جایی بگذار. می‌خواهیم با اشتها یک شامِ خوب بخوریم. دامادم را ببین؛ شده است عینِ چوبِ خشک. چی می‌خوری توی آن خراب‌شده؟

علی به خود آمد. راست می‌گفت. لاغری‌اش داشت تو ذوق می‌زد. علی جواب داد:

- هیچی مادر. خودم هم از این زندگی راضی نیستم.

مژده بلند شده بود و با بی‌قیدی دستی روی سرِ علی کشید و با شیطنت گفت:

- همین شده است که موهایت دارد روز به روز سفیدتر می‌شود.

مادرِ مژده هم بدش نیامد میدان‌داری بکند:

- البته خاصیت موی سفید این است که دیگر نمی‌ریزد مادر جان.

 علی نمی‌دانست مادر جان را به او می‌گوید یا به مژده. یادم رفت علی را با آن قیافه‌ی استثنایی‌اش توصیف کنم. یک قدِ بلند در حدِ یک و هشتاد. حالا چند سانت بالاتر یا پایین‌تر، احتیاطا بالاتر. وزن هم زیر 70 کیلو. این یعنی استخوانِ خالی. بندهای کشیده‌ی انگشت که جان می‌دهد برای تنبک‌زنی. زود از گردن آمدم پایین. برگردیم بالا. عینکی شبیه عینک‌های ته استکانی با دسته‌ی کائچویی. خیلی سبک. موهای خوشگلی دارد. نصفِ موهایش را انگار داده‌ مِش کرده‌اند، سفید و سیاه، درهم برهم، ولی صاف و زیبا. صورتِ کشیده و استخوانی. خیلی لاغر و شبیه پوزه‌ی اسب. صورتش اما تا دلت بخواهد سبزه و دوست‌داشتنی. توی حمام گفته بودم دستانش گندم‌گون است، ولی به نظرم سفیدتر باشد. ردیفِ دندان‌های سفیدش، مرتب و زیباست. لب‌هایش طبیعی است مثلِ همین لب‌های خودتان. بینی‌اش هم یک چیزی است که آدم را یادِ اسب بیاندازد، ولی با اجزای صورت همخوانی دارد. این طور نیست که مثلِ چماق خودنمایی کند. قدش کج و معوج نیست؛ حتی به نظرم والیبالیست خوبی باشد. بدنی محکم و قوی دارد. بخواهد حرف بزند اولش فکر می‌کنی لکنت زبان دارد، یا شایدم تصور کنی می‌خواهد شیهه بکشد عینِ آنتی ویروس اَویرا. در عینِ حال موقعِ حرف زدن عادت دارند با نوکِ انگشتِ سبابه‌اش عینکش را روی بینی جابه‌جا کند. بیشتر برای این که توجه مخاطب جلب کند و یا شاید می‌خواهد اعتماد به نفسش را به رخ بکشد. چشم و ابرو را هم بی‌خیال؛ مثلِ ریش‌های زیبایش.

¶¶¶

مادرِ مژده سفره به دست آمد توی هال. علی سفره را از مادر خانمش گرفت و پهن کرد وسطِ اتاق.

- شما چرا با این حالت؟ سرما خورده‌ای‌ها؟ (رو کرد به مژده و گفت:) تو بیا مژده‌جان. علی بیمار است. حالا این‌ها به کنار؛ خیلی خسته است.

علی آمد نشست کنار. نگاهی از روی بی‌اعتنایی به این سریال‌های صد تا یک غاز تلویزیون کرد. یکی از دوستانِ علی معتقد بود که فیلم‌های سینمایی خارجی را نباید از سیمای ایران نگاه کرد و به همین دلیل هم همیشه لپ‌تاپ‌اش پر از فیلم‌های زبان اصلی بود. دلیلش هم برای این کار این بود که می‌گفت در سیما فقط فیلم را دوبله نمی‌کنند، بلکه سناریونویسی هم می‌کنند؛ نمونه‌ی بارز این کارشان هم سریال اوشین بود که کلا جریانِ فیلم را عوض کردند طوری که نزدیک بود خودِ ژاپنی‌ها بیایند و دوباره سریال اوشین را با این سناریوی جدید از ایرانی‌ها بخرند. البته خودِ علی هم نمونه‌هایی را دیده بود. یک بار فیلمی را در شبکه‌ی چهار دید که چند دانشجوی پزشکی به روشی دست پیدا کرده بودند که در آن خودشان را دچار ایست قلبی می‌کردند و پس از چند دقیقه  دوباره فرد مرده را احیا می‌کردند و با این روش به گونه‌ای مرگ را تجربه می‌کردند. بعد از مدتی علی همین فیلم را که دوباره از شبکه‌ی دیگری پخش می‌شد دید، چیزی که برای علی جالب بود این بود که بخش‌های مهمی از فیلم که قبلا در شبکه‌ی چهار دیده بود در این شبکه حذف شده بود و این فیلم شاید نزدیکِ ده دقیقه‌ای از فیلمِ قبلی کوتاه‌تر بود. مثالِ دیگر فیلم مه بود که تلویزیون آن را نمایش داد. این فیلم شهری را نشان می‌داد که گرفتارِ هیولاهایی شده بود که در مه به آدم‌ها حمله می‌کردند. در پایانِ فیلم تنها گروهی از مردم که باقی مانده‌اند برای نجات خودشان از دست هیولاهایی که دارند به آن‌ها نزدیک می‌شوند با تنها اسلحه‌ای که دارند دست به خودکشی می‌زنند، ولی تعدادِ گلوله ها از تعداد افراد یکی کم‌تر است و این می‌شود که یک نفرشان زنده می‌ماند. خوب فیلمی که در تلویزیون ایران نمایش داد همین جا تمام شد. وقتی فیلم این گونه به پایان برسد بیننده اگر به صورت هوشیار آرزو نکند که کاش این نفر آخری هم می‌توانست خودکشی کند، حتما ناهوشیارش چنین آرزویی را می‌کند. به عبارتی در پایانِ فیلم بیننده معتقد می‌شود که خودکشی (که در تعالیم دینی ما به شدت مذمت شده) بعضی جا می‌تواند مفید هم باشد، مثل این جا که آن‌هایی که خودکشی کردند بالاخره می‌خواستند به دستِ هیولای فیلم کشته شوند این جوری خودشان را راحت کردند وآن یکی هم که زنده ماند اگر خودکشی کرده بود به نفعش بود. ولی فیلم اصلی این گونه تمام نمی شود. آن هیولاهایی که در مه شبح‌شان دیده می‌شد به تنها فردِ باقی مانده نزدیک می‌شوند. وقتی آن‌ها جلو می‌آیند معلوم می‌شود نیروها و تانک‌های ارتش بوده‌اند که برای نجات افراد این شهر به آن جا آمده‌اند و در نتیجه افرادی که خودکشی کردند فرصت نجات پیدا کردن را از دست دادند... خوب یکی نیست از رسانه‌ی ملیِ عزیز بپرسد که عزیزِ دل اولا تو با چه حقی و ثانیا با چه منطقی این تحریف را در فیلم انجام داده‌ای؟ احتمالا دوست دانشمندی که این بلا را نه تنها سرِ فیلم که سرِ ذهنِ بینندگان آورده می‌گوید: «خوب آن طوری که فیلم تمام می‌شد ارتشِ آمریکا به عنوان یک ناجی معرفی می‌شد که برای نجاتِ انسان‌ها از دست هیولاها لازم است و ما با این تغییر باعث شدیم چنین گزاره‌ای در ذهن بیننده شکل نگیرد.» یکی نیست بگوید: «خوب شما آمدی ابرویش را درست کنی زدی چشم یارو را کور کردی که.» یکی نیست به رسانه‌ی ملی بگوید: «هر سال هفت هشت تا فیلم خوب در سینمای خودمان تولید می‌شود، آن‌ها را که در تلویزیون نشان نمی‌دهی. تله فیلم‌هایی (فیلم هایی که روی پرده سینما نمی‌روند و برای پخش در تلویزیون یا ویدئوهای خانگی ساخته می‌شوند) هم که نمایش می‌دهید و به سفارش شما ساخته شده‌اند از هر ده تاشان فقط یکی به دردبخور است. چرا؟ چون تله فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند همه‌شان چند تا معیار را باید داشته باشند؛ اول اینکه مانتوی خانم ها تا زانو باشد یا بلند تر و دوم این که یک تار مویِ خانم‌ها هم نباید دیده شود. البته این دومی یک تبصره دارد؛ نشان دادن بخشی از موی پیرزن‌ها اشکالی ندارد. خودِ این معیار هم خیلی جالب‌انگیزناک است چون اسلامی که نیست. اگر می‌خواست اسلامی باشد که باید یا خانم‌های بازیگرِ فیلم آرایش نمی‌کردند و یا اگر هم آرایش می‌کردند پوشیه می‌زدند! چون از نظرِ اسلام زنی که صورتش را آرایش می‌کند باید آن را از نامحرم بپوشاند. در برخی تله فیلم‌ها هم که خانم‌ها فقط موهای‌شان را پوشانده‌اند و گردن‌شان برهنه است. پس اگر می‌خواستید اسلامی عمل کنید این هم اشکال داشت. اگر فیلمی این دو معیارِ آبکی و ساختگی را داشته باشد، هزینه‌اش از بیت المال پرداخت شده و بدون توجه به سناریو ساخته و نمایش داده می‌شود. حالا سناریو هرچه می خواهد باشد، مهم نیست. بازی‌ها ضعیف باشد مهم نیست... فیلم‌هایی هم که توسطِ هالیوود ساخته می‌شود که قرار نیست بیاید تبلیغ جهادِ فی سبیل الله کند. علی با چنین دیدی داشت نگاهی به سریالِ تلوزیونی می‌انداخت و دوباره به سفره نگاه کرد که لحظه به لحظه داشت پُرتَر می‌شد.

- حالا در موردِ چی هست این تِس؟

- زندگیِ دختری است به همین نام. او مراحلِ سختی را در زندگی‌اش پشتِ سر می‌گذارد.

مادرِ مژده چه جالبی هم انداخت و گفت:

- حالا چی شده که شما می‌خوانی‌اش؟

- به نظرم روان‌شناس باید زیاد رمان بخواند. حالا تِس را نمی‌دانم، ولی سعی می‌کنم کتاب‌هایی که سر و صدا به پا می‌کنند بخوانم.

- همین است دیگر. غالبا سَر و صداها هستند که آدم‌ها را بزرگ می‌کنند وگرنه چرا نباید آثار اولِ ادبی دنیا همه‌شان ترجمه شده باشند.

- خیلی‌شان ترجمه شده اند.

مادرِ مژده هم قیافه‌ی حق به جانبی گرفت و همین طور که ظرفِ برنج را روی سفره می‌گذاشت گفت:

- نه اصلا این طور نیست. ببین من قبلا به مژده گفتم که یک موسسه‌ی ایرانی باید باشد همه‌ی داستان‌هایی را که سالانه نوبلِ ادبی یا جوایزِ بزرگ می‌گیرند ترجمه کند تا مردم از جامعه‌ی جهانی عقب نمانند. ولی کو گوشِ شنوا علی جان؟

¶¶¶

علی از دست پختِ مادرِ خانمش تعریف کرد و تشکر کرد بابتِ غذا. مادر خانمِ علی همین که جواب تشکرهای علی را می‌داد به مژده گفت:

- مژده جان آن دستگاه بخور را بگذار توی اتاقت تا حسابی بخار کند. دوای دردِ علی همان است. راستی علی‌جان غروبی آرمان زنگ زد و ازت خبر گرفت. گفت شاید برای آخر تابستان بیاید ایران... نه بگذار ببینم... راست می‌گویی مژده جان... گفت که نمی‌تواند بیاید.  

آرمان برادرِ مژده بود. جزوِ همین نخبه‌هایی بود که فرار مغزها می‌کنند. و الان سال‌هاست که دارد توی خارج درس می‌خواند. علی هم بلند شد رفت سمتِ آشپزخانه تا در موردِ آرمان بپرسد. علی فکر کرد این‌ها تا داخلِ کشور هستند مغز به حساب نمی‌آیند، ولی همین که پای‌شان به خارج باز می‌شود، مهاجرتِ آنان، فرارِ مغزها نام می‌گیرد. توی همین فکر و خیالات، مژده را دید که بخور به دست رفت سمتِ اتاق خواب.

¶¶¶

دستگاهِ بخور سخاوت‌مندانه اتاق را با بخارِ خوش‌بویی پر می‌کرد. علی مجله‌ای را که مژده خریده بود دستش گرفته بود و ورق می‌زد. از عکس‌های مجله بیشتر احساسِ خستگی کرد. دستانش را روی زمین پهن کرد. نه همین طوری و بی‌حساب و کتاب. یک دستش را ستون کرد زیرسرش. طوری که سرش روی دستِ راستش بود و دستِ چپش هم وظیفه داشت مجله ورق بزند. مژده با یک سینی چای و میوه وارد شد. علی عادت نداشت به هر دویش با هم.

- مادر چه کار می‌کند؟ (و با شوخی و بسیار مهربان گفت:) دارد اسپانیایی یاد می‌گیرد؟

مژده خندید و کلمه‌ی بی‌مزه‌ی بی‌مزه را گفت و ادامه داد:

- بالاخره هر کسی یک جوری فکر می‌کند. مادر خیلی خاطِرَت را می‌خواهد.

- آره خداییش، از میوه‌هایش معلوم است.

مژده هم گیلاس‌های زیبا و خنک را گرفت دستش. یکی از آن خوشه‌ای‌هایش را مستقیم و به عُنف کرد توی دهانِ علی. حالا چرا به عُنف؟ چون علی این حرکت را خیلی نمی‌پسندید. بس که احمق است.

- امروز چند تا پر کردی؟ پرسش‌نامه‌ها را می‌گویم.

- امروز، تازه پخش‌شان کردم. معلوم نیست جواب بدهند یا نه. پرسش‌نامه‌ها را به آنان می‌دهم تا با خیالِ راحت جواب دهند. خوش‌مزه است‌ها. چقدر خنک است!

مژده هم چند تا از گیلاس‌ها را گرفت و گذاشت توی دهانش تا به صدقِ گفتارِ نامزدش پی ببرد.

- فکر می‌کنی چقدر طول بکشد؟

- برنامه‌ام این است که تا اوایل شهریور تمامش کنم. باید 200 تا تو شمال شهر پر کنم و 200 تا هم منطقه‌ی جنوبِ شهر. بعد هم به طورِ تطبیقی بررسی‌اش کنم. کارِ سختی است.

- خیلی هم سخت. هیچ کس از این کارها نمی‌کند علی. خیلی کارِ سختی است. خیلی خودت را اذیت نکن. اگر بتوانی زودتر تمام کنی، می‌توانی مدرکت را بگیری...

علی هم ناامیدانه نگاهی به او کرد و گفت:

- چرا می‌خواهی الکی امید بدهی. استاد به من داده است 5. آخر من پنج را چه کارش کنم؟ هر چه هم زور می‌زنم زیرِ بار نمی‌رود. خیلی شَر شده است. آن سه واحدی را چه کار کنم؟ این هم پیش‌نیازِ آن یکی است.

مژده هم می‌دانست که موضوعِ خوبی را پیش نکشیده است.

- خوب، آن 3 واحد است دیگر؛ مساله‌ای نیست. می‌توانی یک کاری برای خودت دست و پا کنی. تازه می‌توانی ارشد هم شرکت کنی.

- چه کاری مژده، چه ارشدی! من باید تکلیفم را با خودم معلوم کنم. خوشت می‌آید دوباره این بحثِ نخ‌نما شده را پیش بکشی. همان قدر که نفهمیدم و آمدم لیسانس خواندم بس است. توی همین ماندم. آن وقت تو می‌گویی کار کن. با کدام علم؟ ما چه جوری درس‌ها را پاس می‌کنیم؟ آن وقت با این درسِ فکستنی‌مان بیاییم کار هم بکنیم. من چه روان‌شناسی هستم که نه اصول علمم را می‌دانم و نه تاریخش را و نه فلسفه‌اش را و نه کلمات کلیدی‌اش را و نه هیچ چیزِ دیگری؟ من کدام یک از درس‌های لیسانسم را خوب خواندم و فهمیدم که یک کله بروم ارشد بخوانم؟

مژده نفسِ عمیقی کشید و با نگرانی به بخور نگاه کرد و گفت:

- همه همین جوری هستند. تو فکر می‌کنی بقیه چه گلی به سرِ خودشان می‌زنند. تو فکر می‌کنی بقیه می‌روند تا تهِ علم‌شان و همه چیزِ علم‌شان را می‌دانند؟

- ببین مژده، من نسبت به کاری که می‌خواهم بکنم مسوولم. من تو کَتم نمی‌رود بدون دانش بروم سرِ ملت شیره بمالم. من نمی‌توانم چنین کاری کنم، می‌توانم؟

- حالا تو که این همه درس خواندی و این همه توی این تشکل‌ها زحمت کشیدی، چه اشکالی دارد نامه‌ای از آن‌ها بگیری و بروی توی سپاهی، جایی مشغول شوی. آن‌جا روان‌شناسی نمی‌خواهد؟

علی عصبانی‌تر شد. دستش را گذاشت روی پیشانی‌اش و طاق باز شد و گفت:

- هیچ معلوم است داری چه می‌گویی؟

- نه فقط تو می‌فهمی. نه می‌گذاری بابا کمکت کند و نه به من اجازه می‌دهی کاری بکنم و حالا هم... آخرش که چی؟

علی چند سرفه‌ای کرد. رنگش عوض شد. عمیق نفس کشید و گفت:

- مژده جان حالم خوب نیست. خیلی گیر نده جانِ مادرت.

مژده هم گیر نداد. چه گیری می‌شود داد به علی؟ آن هم به جوانی که می‌خواهد پاک باشد به قولِ خودش. ولی مشکلِ اساسی این دسته از جوانان این است که زیاد مریض می‌شوند. اگر سرما بخورند به این راحتی‌ها خوب نمی‌شوند. هیچ وقت خستگی‌شان در نمی‌رود.

 پس‌نوشت:

1. در ایّامِ الله فیلمِ فجر، هر شب فیلم می‌بینم.

2. تا آخرِ هفته‌ی بعد.


۲ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ بهمن ۹۲ ، ۲۲:۴۷
میثم امیری
پنجشنبه, ۳ بهمن ۱۳۹۲، ۱۲:۵۹ ق.ظ

رمانِ آرمانِ علی- بخش چهارم


علی به مژده گفته بود بیاید بالاتر از چهار راه پاسداران. کنارِ دکه ایستاده بود. نگاهی به نشریات روی پیشخوان انداخت. نشریاتِ زرد همیشه ذهنش را آزار می‌داد. البته او معتقد بود بیشتر نشریاتِ کشور زرد هستند. حتی یک باری در بحث با ما گفته بود مجله‌های هفتگیِ غیرِ تخصصی و روزنامه خواندن کارِ آدم‌های بی‌کار است. این مجله‌ها و روزنامه‌ها حداکثر فایده‌ای که دارند این است که باعث می‌شوند آدم تویِ گفت‌وگوهایی که از سرِ بیکاری بین دوست و آشنا و همکار در می‌گیرد کم نیاورد. خواندنِ این چیزها به آدم یک احساس مطلع بودن می‌دهد و باعث می‌شود آدم فکر کند از همه چیز خبر دارد، در حالی از هر چیزی کلمه‌ای دانستن شاید دردی از فرد دوا کند و نفسِ آدم را راضی نگه دارد، ولی ما و کشورمان را مطمئنا به جایی نمی‌رساند. یکی از مهم‌ترین مشکلات ما، همه‌چیزخوانی است. متاسفانه در کشور ما مطالعه‌ی روزنامه بیش از مطالعه‌ی کتاب است. مطالعه‌ی کتاب هم که یا صرفا مطالعه‌ی تکست بوک است و اگر مطالعه‌ی غیرِ درسی هم باشد بدون برنامه‌ای هدفمند باز در مسیرِ ارضای حس همه چیزدانی‌مان است. یادم نمی‌رود این جمله‌ی علی را که: «یک کار، اما شاهکار.» دکه‌دار داشت توی مغازه‌اش سیگار می‌کشید و دودِ آن را به بیرونِ دکه می‌فرستاد. علی پرسید:

- آقا، مجله‌ی جدید را دارید؟

علی از یک نفری شنیده بود بچه‌های آرمان‌خواه کمیک استریپی به نامِ جدید منتشر کرده‌اند. خواست نگاهی به این اثر بیاندازد.

- مجله‌ی چه؟... جدید گفتی؟ نشنیدم تا به حال.

با دکه‌دار بحثی نکرد. چشمش به خیابان بود که مژده با کمری پدرش پیدایش شد. رفت آن طرفِ خیابان. سلام و علیکی کرد و به مژده گفت که دیر کرده است.  جمله‌ی همیشگی‌اش را وقتی مژده دیر می‌کرد را یادآوری کرد که مومنین از وفای به عهدشان شناخته می‌شوند. مژده گفت شرمنده است. مجبور بوده است اول صبح پدرش را جایی ببرد. همین شده که دیر کرده. علی سوارِ کمری شد. علی گفت:

- کجا حالا؟

- برویم سمتِ فرمانیه. خیلی منطقه‌اش بزرگ نیست. تازه سر راست هم هست.

موافقِ این نظرِ مژده بود. پیچیدند توی کوهستانِ هشتم؛ برای گشت‌زنی توی فرمانیه. مژده پرسید:

- آمدی چه چیزش را ببینی؟

- آمدم محله‌اش را ببینم. من که تا حالا این جور جاها نیامده‌ام. ببینم شرایطش چه جور است.

مژده پقی زد زیرِ خنده.

- چه چیز را ببینی؟ ساختمان است و خانه مثلِ بقیه‌ی جاها. حالا یک کم با کلاس‌تر. نکند می‌خواهی برای زندگی آینده‌مان این‌جا را انتخاب کنی؟

- البته بیشتر از یک کم.

- چی بیشتر از یک کم؟

- باکلاس بودنش را می‌گویم.

بدون این که بخواهد صریحا پاسخِ مژده در موردِ محلِ زندگی را بدهد گفت:

- باید ببینم چه جور جایی است. تراکمش خوب است یا نه. ساختمانش به دهکِ بالا می‌خورد یا نه. خب، همه‌ی این‌ها هست دیگر. چرا می‌خندی؟

- این‌ها را می‌توانستی تلفنی هم بپرسی. نیاز نبود بلند شوی بیایی این‌جا.

علی جواب نداد. اشاره کرد که مژده آرام‌تر براند. نگاهش به بیرون متمرکز شده بود. مژده گفت:

- این بالا یک امام‌زاده هم دارد. برویم آن‌جا. گلزار شهدا هم دارد با 537 شهید.

- این عادتت من را کشته... آمارِ دقیق.

علی مخالفتی از خودش نشان نداد. از یکی دو خیابان عبور کردند و به یک امام‌زاده‌ی با شکوه رسیدند. صدای مولودی از بلندگو به گوش می‌رسید. داشت مناقبِ امام حسین را می‌خواند. ماهِ شعبان نزدیک بود. علی تعجب کرده بود که نزدیکِ یک هفته‌ای تا اعیادِ شعبانیه مانده است و همین دیروز 27 رجب بوده. توی کوچه‌ی روبروی امام‌زاده یک بستنی‌فروش بود. مژده گفت بستنی‌های خوشمزه‌ای دارد. از علی پرسید چه طعمی دوست دارد. نگذاشت علی از ماشین پیاده شود. باز هم علی مخالفتی نشان نداد.

- توت فرنگی می‌خورم.

یک نفری آمد پرادویش را دوبلِِ مژده پارک کرد. علی ویتارا را بیشتر از پرادو دوست داشت. معتقد بود بینِ ماشین‌های شاسی‌بلند مثلِ ویتارا یک چیزِ دیگر است. علی راننده‌ی پرادو را مخاطب قرار داد:

- حاجی ما الان می‌خواهیم حرکت کنیم. ببخشیدها.

مردِ کت و شلواری سری تکان داد و ماشینش را جا به جا کرد و رفت داخلِ امام‌زاده ناپدید شد. مژده با دستانِ پر نشست توی ماشین. علی بستنیِ توت‌فرنگی‌ را مزه مزه و از مژده تشکر کرد. مژده هویج بستنی‌اش را امتحان کرد و گفت:

- از همین جا می‌خواهی شروع کنی؟

- آره، بدم نمی‌آید از همین فرمانیه شروع می‌کنم. احتمالا یک دو هفته‌ای بالای شهر کار دارم و بعد می‌روم پایین. راستی مژده برای آخرِ هفته برنامه‌ات را خالی کن. برویم شمال. یک حال و هوایی عوض کنیم.

نزدیکی‌های غروب بود. بستنی‌های‌شان را خوردند. علی رفت سرِ مزارِ شهدا. دوری توی مزار زد و همین طور که داشت توی مزار می‌چرخید لحظه‌ای توی امتدادِ تلالوی خورشید به مژده نگاه کرد که از قسمتِ خانم‌ها رفت داخلِ امام‌زاده برای زیارت.

¶¶¶

مژده اصرار کرد بیاید خانه‌شان، منتها علی گفت که کلی کارِ انجام نشده دارد و باید پرسش‌نامه‌‌هایش را برای فردا آماده کند. مژده پرسید که فقط می‌خواهد توی فرمانیه پرسش‌نامه پخش کند که علی نه‌ای گفت و اشاره کرد شاید سری به زعفرانیه هم بزند. ایستگاه مترو علی را پیاده کرد.

 علی از ایستگاهِ مترو بیرون آمد. توی راهِ خوابگاه سید را دید که می‌گفت از خانه‌ی خواهرش می‌آید و دارد می‌رود سمت مترو که برود خوابگاهِ دانشجویی‌اش. سید لاغراندام و کشاورزاده‌ای که توی تهران فیزیک می‌خواند و عشقش فیزیکِ پلاسما و چمران و البته فاینمن بود. بغلش کرد و سخت بوییدش و بی‌خیالِ بغلِ آرامِ او نمی‌شد؛ حتی اگر سید سرفه‌های نخراشیده‌ای کند و مدام هشدارش بدهد:

- من را نگاه که می‌خواستم حتی با تو دست هم ندهم. بابا بی‌خیال سرما می‌خوری‌ها.

- همه چیزِ سید شفاست. ویروس هم اگر سیدی باشد شفاست.

- می‌ترسم زیادی شفا باشد و کار دستت بدهد.

به سید گفت که بیاید خوابگاه شب را مهمانِ او باشد. سید گفت تازه از شهرستان رسیده است و باید به کارهایش برسد. علی گفت:

- بابا بیا دیگر. ناز نکن. صبح از همین جا می‌روی علم و صنعت. نزدیک‌تر هم هست.

سرانجام سید پذیرفت که با هم بروند سمتِ خوابگاه. توی راه از هر دری صحبت کردند.

- از شهر چه خبر؟ تابستان را این‌جا هستی دیگر؟

- آره. خیلی جای خوبی است، همه چیز در دسترس آدم است، ولی یک مشکل اساسی دارد.

- چه مشکلی؟

- نمی‌فهمی کی صبح شده، کی شب می‌شود؟ حساب کتابِ شب و روز از دستت در می‌رود. من هنوز یک بار هم صدای اذان را از این‌جا نشنیده‌ام. سرت را بلند می‌کنی می‌بینی شب شده. یا توی روز یک هو به ساعت نگاه می‌کنی می‌بینی دوی بعد از ظهر است و هنوز نمازت را نخوانده‌ای.

- خودمان هم مقصریم. فکر می‌کنی قدیمی‌ها با آهنگِ موبایل برای اذانِ صبح بیدار می‌شدند؟

- آن‌ها به اندازه‌ی ما مشغله نداشتند سید جان.

- این همه‌اش بهانه است. مشغله کیلو چند؟ بهانه‌های خوبی داریم برای بندگی نکردن... خیلی بهانه‌های خوب. اما همه‌ی این‌ها مثلِ...

علی و سید را توی سوییت دیدم. علی بهم گفت بیاییم با هم شام بخوریم. سعید هم آمده بود؛ یک از دوستانِ من و علی. هیچ چیز آماده نکرده بودند. گفتم:

- من ترتیب کتلت را می‌دهم.

سیب زمینی را گذاشتم آب‌پز شود. و بعد هم تخمها[1] را آوردم و باز هم غذایی بدونِ گوشت. این کتلتِ آماده‌ها را که روی‌شان نوشته کتلت گیاهی از توی کمد برداشتم. بهش آب اضافه کردم و گذاشتم چند دقیقه‌ای بماند تا بعد تخم‌ها را به آن اضافه کنم.

توی اتاق سید را دیدم که مشغولِ نگاه کردن به کتاب‌های علی است. من زود با همه دم‌خور می‌شوم. به سید گفتم:

- این هم از رفیقت آقا سید. خانه‌ی خانمش جای خوبِ شهر است و بعد آقا می‌آید خوابگاه دانشجویی که هیچ چیز جز کثافت نیست.

علی هم با لبخند نگاهی به من کرد و گفت:

- آقا خوب نیست نویسنده این قدر منفی باف باشد.

سید چه جالبی گفت و نگذاشت من جوابِ لازم را به علی بدهم:

- چه می‌نویسی؟

- رمان مثلا.

- چرا مثلا؟

- هنوز که حرفه‌ای نشدم. سیاه مشق می‌کنم.

سعید تخم‌ها را داد دستِ من که بشکنمشان و خودش وارد بحث شد، گفت:

- پس سعی کن مفاهیم خوب را غیرِ مستقیم واردِ داستانت بکنی؟

علی همین طور که داشت پرسش‌نامه‌هایش را آماده می‌کرد پرسید:

- مثلاً چه جور مفاهیمی را؟

- رفته بودم توی سایتِ یکی از این منورالفکرها. نوشته بود تنها اصول دین ثابتند و فرعیاتِ دین همیشه قابل تغییرند و اصراری بر انجامِ آن‌ها نیست.

- خوب، مگر این بد است؟

سید خندید. سعید با تعجب گفت:

 - چطور بد نیست؟ این که نمی‌شود بگوییم فروعِ دین قطعی نیستند. این حرف خیلی خطرناک است و با همین استدلال می‌شود نماز نخواند و روزه نگرفت؟

 پریدم وسطِ حرفِ سعید و گفتم:

- راستی چقدر تا ماهِ رمضان مانده است؟

- فکر کنم حدود 33 یا شایدم 34 روز. حالا فهمیدی چه می‌گویم؟

- خوب الان من باید بگویم ملت بیایید نماز بخوانید؟

سعید اَه و اُوهی کرد و گفت:

-نه، غیر مستقیم باید این حرف را بزنی.

- مگر نمی‌گویی آن بنده خدا حرفش را مستقیم زده، پس آن قدر تاثیر ندارد که من بخواهم جوابش را بدهم.

عینِ همه‌ی بحث‌های دانشجویی بحثِ آن‌ها به بیراه کشیده شد و واردِ سیاست شد و سر از طرح هدفمند کردنِ یارانه‌ها درآورد. سید ولی آخرش یک حرفی را خیلی جدی زد:

- مهم‌تر از مستقیم و غیرِ مستقیم حرف‌ها، جذاب بودنِ حرف‌هاست و مهم‌تر از جذاب بودن درست بودن است. و مهم‌تر از این که این جوری دینِ خدا را نمی‌شود از بین برد یا حفظ کرد. باید دین خدا را  عمل کنیم و مطمئن باشیم خیلی بهتر از حرف، حالا چه مستقیم و چه غیر مستقیم، اثر دارد. حرفِ مستقیم و غیرِ مستقیم... حسین‌جان آدم یادِ معادلات دیفرانسیل می‌افتد... تو خودت واردی که... یک بار معادله را به روش مستقیم حل می‌کردیم مثلا روشِ پیکارد و یک بار هم غیرِ مستقیم حلش می‌کردیم مثلِ روش لاپلاس. هر دو هم جواب می‌دهد... البته من قبول دارم که کارایی لاپلاس خیلی بیشتر بود.

¶¶¶

- ساده بگم ساده بگم دهاتی‌ام... اهلِ همین نزدیکی‌ها، همسایه‌ی روشنی‌ها، همخونه‌ی تاریکی‌ها...

چه حالی دارد آدم با این آهنگ برای نماز صبح بیدار شود. علی سعید را دید که دارد تشهدش را می‌خواند. سرفه‌های علی حواسِ سعید را پرت کرد. علی نیم‌خیز شد. دستانش را روی چشمانِ میشی‌اش کشید و باز سرفه کرد. فهمید که کارش در آمده است و یحتمل ویروسِ سید کارِ خودش را کرده. بلند شد و رفت سمتِ دست‌شویی. وضویش را با روشِ همیشگی‌اش گرفت. سر و صورت را یک بار می‌شست. بعد از شستن دستِ چپ و راستش، بدنش را به کنار روشویی تکیه داد و بی‌حرکت مسحِ سر کشید. مسحِ پایش از همه‌اش دیدنی‌تر بود. فقط انگشتِ بزرگِ پایش را با آب آشنایی داد. سید را آرام تکان داد و گفت:

- سید جان نمازت قضا نشود.

به قامت ایستاد. هر رکعتش متوسط یک دقیقه بیشتر طول نکشید. سریع خوانده بود. نشست به خواندنِ سهمیه‌ی قرآنِ روزانه‌اش. هوا هم تقریباً روشن شده بود. پرسش‌نامه‌هایش را هم دیشب آماده کرده بود و می‌خواست صبح برود منطقه‌ی فرمانیه تا تحقیقش را شروع کند. نشست و شروع کرد به خواندنِ رمانِ تس. داشت رمان می‌خواند که به خواب رفت. فقط یادش آمد صبح سید برای خداحافظی بیدارش کرد. حواسش سرِجا نبود. بعدِ این که سید رفت او خوابید تا دهِ صبح. مژده زنگ زد و خواست بگوید امشب بیاید خانه‌شان، همین که فهمید علی سرما خورده است ناراحتی‌اش آشکار شد:

- باز هم مستقیم و لخت زیرِ بادِ کولر خوابیدی؟

- نه، ویروسش سیدی است.

مژده تعجب کرد:

- ویروس سیدی دیگر چه صیغه‌ای است؟

- سید دیشب مهمانِ من بود. بیماری‌اش هم تبرکا رسید به من.

مژده به علی گفت شب یادش نرود. خوشش نمی‌آمد خیلی اصرار کند. موقعِ خداحافظی گفت که منتظرش هستند. دیر نکند. علی چاره‌ای نداشت جز این که چشم بگوید. به خانه‌ی خودشان تلفن زد. هنوز حرف نزده بود که مادرش شاکی شد که چرا بی‌احتیاطی کرده است و سرما خورده. به مادرش گفت که شاید برای آخر هفته برود شمال پیشِ آن‌ها. مادرش همچنان نگران بود و گفت حتما اَدالت کُلد بخورد و اگر هم شد پنی سیلین بزند. علی باشدی گفت و خداحافظی کرد.

احساسِ بی‌پولی اذیتش می‌کرد. به خودش قول داد دیگر از پدرش پول نگیرد. همین شد که زنگ زد به شماره‌ای که چند روزِ پیش، روی دیوار کنارِ خوابگاه دیده بود. شماره‌ی کسی بود که آگهی داده بود کتاب‌خانه‌ی ملت را خریدار است. وقتی تماس گرفت خریدار به او گفت فقط کتاب‌های رمان، شعر، عرفان، تاریخ و فلسفه را خریدار است. تازه باید تعدادِ کتاب‌ها حداقل 100 جلد باشد و حاضر است یک سومِ قیمتِ روزِ آن کتاب پول بپردازد. با این تفاسیر، علی از او خداحافظی کرد. دلش نمی‌آمد کتاب‌هایش را بفروشد، ولی چه می‌شود کرد. این قضیه که بتواند پولش را خودش در آورد برایش اهمیتِ بیشتری داشت. دو دل بود که تمامِ تلاشش را بکند تا کتاب‌هایی را که به بقیه قرض داده است پس بگیرد تا آمارِ آن را به 100 جلد برساند و یا این که بگردد دنبالِ یک کارِ دیگر. یادِ روزی افتاد که کتاب‌های اضافه‌اش را برده بود روی میزی کنارِ سایتِ دانشکده و به دانشجوها گفته بود که هر کس هر عنوانی را که دوست دارد ببرد. ما ایرانی‌ها عادت داریم هرجا چیزی مجانی می‌بینیم برای به دست آوردنش دست و پا بزنیم. حالا آن چیزِ مجانی چه باشد، مهم نیست، به کار ما می‌آید یا نه، مهم نیست، حتی ممکن است ضرر داشته باشد، مهم نیست، چیزی که مهم است این قاعده است: اگر جایی چیزی را مجانی می‌دهند برو و بگیر، حتی اگر زهر مار باشد.  علی هم که این اخلاقِ ما ایرانی‌ها را می‌دانست جمله‌ای را روی کاغذی نوشت و آن را چسباند روی میز کنار کتاب‌ها. «قیمت هر کتاب برابر است با یک بار مطالعه‌ی آن. اگر کتابی را نمی‌خواهید بخوانید آن را برندارید.»

¶¶¶

از خیابانِ اصلی اختیاریه شروع کرد. یک خیابانِ مشجر خنک توی روزِ گرم تیرماه. نغمه‌ی پرندگان به گوشش می‌خورد. آوزاخوانی یک سری پرنده که بزرگترین حسن‌شان بی‌غمی بود. آن هم با این چهچه‌ای که سر می‌دادند. ماشین‌‌های‌آخرین مدل از کنارش رد می‌شدند؛ سریع و بی‌اعتنا. جوانکی پیچید توی خیابانِ اختیاریه و کنارِ خیابان پارک کرد. دستی را کشید و با شلوارکِ سفید رنگ و تی‌شرتِ همرنگ با شلوارکش پرید پایین و رفت توی مغازه. بعدِ این که رفت شیشه‌های ماشینش رفت بالا و کمی بعد خنک‌کننده‌ی موتورِ بی‌ام دبلیواش خاموش شد.

 اسم کوچه‌ها توجه‌اش را جلب کرد. لاله، سنبل، مهران، ... انواع و اقسامِ اسم‌های فانتزی. ساختمانِ 4 طبقه‌ای دید که فقط 4 زنگ داشت. احساس کرد باید جز دهکِ بالای جامعه باشند. زنگِ اول را زد:

- بله، بفرمایید؟

زنِ جوانی جواب داد. صدایش خواب‌آلود بود. شاید چندان خوشحال نبود از این که دارد این وقتِ روز جواب می‌دهد. علی شروع کرد به توضیح دادن در موردِ طرح و پرسش‌نامه‌اش:

- خانم ببخشید. من یک پرسش‌نامه داشتم که برای پایان‌نامه‌ی دانشجویی‌ام است. یک سری سوال است اگر زحمتی نیست لطف کنید از من تحویل بگیرید. فردا می‌آیم جوابِ پرشده‌اش را می‌گیرم.

- بیاندازید توی باکس‌مان.

علی هم تشکر کرد و پرسش‌نامه را انداخت توی باکس‌شان. همین طور زنگ‌های دیگر را زد و همین جملات خسته کننده را تکرار کرد. غالبا سر باز می‌زدند. موردهای بعدی مثل آن خانمِ خواب‌آلود اولی نبودند. هوشیارتر می‌نمودند:

- سوالاتش چیست؟

- در موردِ میزانِ رضایت شما از زندگی. برای پایان‌نامه‌ام است و این که شخصِ خاصی به این سوالات چه پاسخی داده محرمانه باقی می‌ماند و فقط من از آن اطلاع خواهم داشت.

- ممنون آقا. ما وقت نداریم.

بعضی‌شان هم خودشان می‌آمدند می‌گرفتند. برای شروع بد نبود. نزدیکی ظهر بود. دهانش خیلی خشک شده بود. هم تشنه بود و هم می‌خواست قرص‌هایی را که صبح دکتر به او داده بود بخورد، این شد که یک بطری آب معدنی خرید. اگر طرف‌های گمرک یا منیریه بود احتمال داشت کلمنِ آبی جلوی یکی از مغازه‌ها باشد و او برای خوردن قرص‌هایش نیازی به خریدنِ آب معدنی نداشته باشد، ولی در شمال شهر خبری از این چیزها نیست که اگر هم باشد کسی از آن کلمن آب نمی‌خورَد، مگر می‌شود از لیوانی که همه به آن دهان زده‌اند آب بخوری! تازه، خیلی هم بی‌کلاس است.

 می‌خواست ناهار بخورد، کوچه‌ی خلوتی پیدا کرد و رویِ جدولِ کنارِ کوچه زیرِ سایه‌ی درختی نشست. سیب‌زمینی آب‌پزی را که از دیشب مانده بود از توی کیفش درآورد و شروع کرد به خوردن. همچنان سرش تیر می‌کشید. سرش را گذاشت روی کیفش تا چند دقیقه‌ای استراحت بکند.

نزدیکی‌های عصر شروع کرد به گشتن و پرسش‌نامه پخش کردن توی خیابانِ اختیاریه­ی شمالی که نامش شده بود شهید آذرمینا. توی یکی از این فرعی‌ها، پیرمردی سفیدپوش نظرش را جلب کرد. پیرمرد داشت به درخت نزدیکِ درِ خانه‌اش آب می‌داد. زمینِ جلوی دروازه را هم کامل آب‌پاشی کرده بود. علی جلو رفت و مودبانه سلام کرد:

- خسته نباشید حاج آقا. ببخشید مزاحم‌تان شدم.

پیرمرد لبخندی زد و با خوشرویی به علی نگریست.

- علیک سلام. بفرما جوان.

- من دانشجو هستم و برای پایان‌نامه‌ام تحقیقی را شروع کرده‌ام. برای کامل شدنِ داده‌هایم یک سری پرسش‌نامه‌ را پخش می‌کنم تا ببینم نظرِ مردم چیست. اگر شما وقت داشته باشید من یکی از این پرسش‌نامه‌ها را خدمت‌تان تقدیم کنم.

علی پرسش‌نامه را داد دستِ پیرمرد. پیرمرد نگاهی کرد و سری تکان داد:

- باشد می‌خوانمش و اگر پسندیدم جواب می‌دهم. دانشجوی کجا هستید؟

- دانشجوی دانشگاهِ...

هنوز علی نگفته بود که پیرمردِ سفیدپوش گفت:

- دانشگاه آزادی نیستی که؟

علی خندید و گفت:

- نه حاج آقا، دانشگاه ملی هستم.

- نه این که دانشگاه آزاد بد باشد. همین جوری پرسیدم وگرنه عروسِ خودم مسوول سایتِ کامپیوتر توی یکی از همین دانشگاه‌‌های آزاد تهران است. اتفاقا خیلی روی حرفش حساب می‌کنند. ولی به نظرم کیفیتِ آموزشی دانشگاه آزاد از سراسری پایین‌تر است. پس که تحقیق می‌کنی. بسیار خوب. کی به نظر ما توجه می‌کند جوان! تو حالا می‌گویی می‌خواهم نظرِ مردم را بدانم. از این که می‌بینم قیافه‌ی  تر و تمیز و باشخصیتی داری دارم می‌گویم. من خودم کلی توی همین انقلاب زحمت کشیدم. باورت نمی‌شود بگویم سرِ یک قضیه‌ای رفتم خدمتِ امام. توی دبیرستانِ علوی. همان جا آقایان گفتند که بیا تو خط و مسئولیت بگیر. من سال‌ها تو خطِ چوب بودم. حالا نبین پیر شدم.

- نه ماشالله سرِ حال هستید؟

- قربانت. نه آن نا و  نفسِ سابق نیست. بالاخره همه یک روزی پیر می‌شوند. می‌گفتم، همان موقع گفتم نه من می‌خواهم توی بازار باشم. وارد سیاست نشدم. جزِ کله گنده‌های چوب بودم. یادش بخیر چه دورانی بود. الان مشکلِ حکومت این است که با مردم صداقت ندارد. دروغ می‌گوید. دوست دارم من را پیشِ این مسولین رده بالا ببرند. بگویم این قدر دروغ نگویید. از همه طرف هم دروغ می‌گویند. فکر نکن من یک جناحِ خاص را دارم می‌گویم. همه‌شان سر و تهِ یک کرباسند. این جوری نمی‌شود مملکت‌داری کرد. همین شهرداری ببین. این چه وضعِ اداره‌ی شهر است. چندباری رفتم دعوا. یک وقت نگویی این حالا این بالا نشسته و بی‌دین است. نه والله من خودم الان باید بروم سرِ نمازم. همیشه قبلِ نماز مغرب چند رکعت نماز و چند صفحه‌ای هم قرآن می‌خوانم. این جور کار کردن مردم را بی‌دین می‌کند. مردم سرخورده می‌شوند. یک وقت نگویی اِه این هم ضد انقلاب است. نه باید با تفکر درست و صداقت کشور را اداره کرد. من حرفم این است.

به داخلِ خانه اشاره کرد شیرِ آب را ببندند. آن قدر با علی صحبت کرد که آرام آرام آفتاب هم پشتِ ساختمان‌های زیبای فرمانیه ناپدید شد. از جریانات چوب گفت و از استخاره‌ای گفت که در جوانی آیت الله میلانی برایش گرفته بود. آخر سر به علی توصیه کرد:

- من هم این را می‌خوانم ببینم چه نوشتی. ولی فکر می‌کنم دنبالِ یک کارِ بهتر بگردی بهتر است. آدم باید سعی کند یک کاری کند بیشتر پیشرفت کند. کامپیوتر یاد بگیر و دنبال یک کار درست و حسابی باش.

علی خداحافظی کرد و به صحبت‌های پیرمرد فکر کرد. با خودش می‌گفت خوب کدام یک از ما را اگر بدون مراقب سرِ جلسه امتحان بگذارند تقلب نمی‌کنیم، کدام یک از ما اگر امکانِ استفاده از رانتی را داشته باشیم ممکن است از آن استفاده نکنیم، کدام یک از ما اگر روزِ اول دانشگاه مدرکی را به‌مان بدهند و بگویند بیا این مدرک، نمی‌خواهد سرِ کلاس بروی قبول نمی‌کنیم. کدام یک از ما اگر شغلی که به تخصص ما ارتباطی ندارد به ما پیشنهاد بدهند حاضر نیستیم آن را قبول کنیم. خوب این مسوولینی که داریم همه مردمانی هستند که از بین همین ماها بیرون آمده‌اند. آن‌ها را از فضا که نیاورده‌اند و تا این ما و جامعه ما بهبود نیابد مسوولین ما بهبود نخواهند یافت. عجله کرد که زودتر برسد به خانه‌ی پدر خانمش.



[1] در همه جای کتاب منظور از تخم، تخم مرغ است؛ آن طور که در خوابگاه‌مان مرسوم است.

پس‌نوشت:

1. این داستان برایم از جهاتی مهم و خاطره‌انگیز است؛ از این جهت که من چهار سال پیش هم فکر می‌کردم روزنامه‌خواندنِ کارِ عبثی است و هنوز هم بر این عهد پای‌بندم. یا این که یادم می‌آید یکی دو بار کتاب‌هایم را در دانشکده، به طور مجّانی در اختیار بچّه‌ها گذاشته‌ام. کتاب‌هایی که هم‌دانشکده‌ای‌ها می‌بردند تا بخوانند و استفاده کنند. یا آن تکّه‌ی بحث‌های خوابگاهی که هنوز هم برایم زنده است. از گفت‌وگوهای دو نامزد می‌گذرم که زیادی کلیشه است!

2. تا انتهای هفته‌ی بعد!

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۳ بهمن ۹۲ ، ۰۰:۵۹
میثم امیری