تی‌لِم

روایت‌ِ بدونِ گلِ میثم امیری
  • تی‌لِم

    روایت‌ِ بدونِ گلِ میثم امیری

مشخصات بلاگ
تی‌لِم
بایگانی

۳ مطلب در آبان ۱۳۹۳ ثبت شده است

پنجشنبه, ۲۹ آبان ۱۳۹۳، ۱۰:۵۴ ب.ظ

دو هزار روز پیش؛ بحثی درباره‌ی حجاب

این نوشته مربوط به تابستانِ پرحادثه‌ی 88 تهران است. در تابستانی که من با سه چهار آدمی که برای نخستین بار دیده بودم، هم‌سخن شدم. آن هم درباره‌ی حجاب و پوشش که بعدش به بحث‌های ریشه‌ای‌تری هم رسیده بودیم. متن آن را بعد از سال‌ها دارم می‌خوانم و تا به حال این متن را هیچ‌جا منتشر نکرده‌ام. متن را any way ویرایش نکرده‌ام. این دیدار تجدید نشد و من دیگر با هیچ کس این قدر جدلِ منطقی نکردم. آن روزگار اعتقادی داشتم که الان ندارم، ولی کلیّاتِ خودم در آن زمانه را دوست دارم و هنوز هم تأییدش می‌کنم. تنها نام‌ها را مستعار کرده‌ام. 

دیدار اول

با میم کلی گشتیم تا کافه گ را پیدا کنیم. مانده بود کجاست این کافه. از یک کافه‌ی دیگر از همان نزدیکی‌ها پرسید که کافه گرامافون کجاست. یارو هم یک مقداری کجکی آدرس داده بود. میم از همان پله‌ها از مکان کافه خوشش آمده بود. از رنگ و دیوار و عکس‌هایش و ...

با دست اشاره می‌کند که آهان آنجا نشسته‌اند. خوش و بش می‌کند با سه نفر. دو دختر و یک پسر. یکی سین است و دیگری عین و آن آخری را می‌گویند که تور لیدر[1] است  که گویا اسمش هم میم است.

با میم نشسته بودیم که یارو سریع آمد و مِنو[2] را گذاشت جلوی من. مانده بودم که چه انتخاب کنم. میم آب میوه سفارش داد و من هم بعدِ کلی اه و اوه و نپذیرفتن به یک آب معدنی رضایت دادم. میم صحبت کرد از رمانم و هیجان داد به بحث. به این راحتی‌ها نمی‌شد یخِ صحبت را شکست. یعنی من یخم به این راحتی نمی‌شکست. میم بنده خدا یک مقدار زور زد تا بشود ولی مگر می‌شود. خداحافظی کرد و رفت. همان موقع از بحثی شروع کردم که میم بعداً آن را کلیشه‌ای و فاقدِ هیجان خواند. بحثِ زنِ مورد علاقه‌ی هر یک از خانم‌های محترم. یکی از پرستاری گفته بود که انقلابی در پرستاری کرده بود و تور لیدر شیرین عبادی به قولِ میم بانوی صلح را بهترین زنِ تاریخ نامید. در فکرِ عناوین مانده بودم و از بانو و ...[3]

فرستادم بحث را سمتِ پوشش و این که:

- آیا پوشش امری شخصی است یا خصوصی؟

یکی از آنها از من توضیح خواست، همان تور لیدر را می‌گویم. تو کفِ توضیح بودم که دیدم عینِ اورکا اورکای مرحوم ارشمیدس گفت:

- شخصی است، کاملاً شخصی ...

ولی سین کمی دقیق‌تر بود:

- انتخابِ پوشش وقتی به عمل می‌رسد به هیچ وجه موضوعی شخصی نیست.

خوشحال می‌شوم از این همه شدتِ نظر در به "هیچ وجه بودن" ولی این خوشحالی بیشتر دولتِ مستعجل است تا ...

- کاملاً شخصی است. کلیات پوشش این که بلوز شلوار باشد یا مانتو شلوار باشد امری شخصی نیست. ولی مدل‌ و این که چه چیزی انتخاب کنیم شخصی می‌شود. این چیزی که به ما گفته شده شخصی نیست.

با خودم می‌گفتم چرا اینها این قدر این دست و آن دست می‌کنند؛ صریح‌ترش کردم:

- پس در عرصه‌ی عمومی یک مسأله کاملاً شخصی نیست. یعنی با استفاده از یک اصولی ... بی‌خیال از این اصول و این که به شما چه گفته است بفرمایید خودتان چه فکر می‌کنید؟

- یک چیزِ شخصی است ولی کلاً اصولاً ... هر فردی با توجه نوعِ تربیتی که می‌شود یک اصولی را دارد و با توجه به آن و آن هنجارهایی که در جامعه است پوشش خود را انتخاب می‌کند ولی خودش انتخاب را انجام می‌دهد. پس می‌شود گفت یک نوع شخصی بودن است که یک سری چیزهایی روی آن تأثیر دارند. خودت انتخاب می‌کنی ولی معیارهایی در ذهنت را قرار دادی.

نه مثل این که فایده ندارد. باید کمی صریح‌تر باشیم می گویم جمله را آنها کامل کنند.

- در جامعه‌ی ایران ...

سین بی‌ربط می‌گوید:

- شما پوشش را دوست داری؟

یک بار دیگر می‌پرسم و می‌گویم با توجه به صحبت‌های شده پاسخ دهید:

- توی جامعه‌ی ایران ...

سین می‌گوید:

- در جامعه ایران یک معیار کلی به ما دادند که در آن می‌توانیم انتخاب شخصی داشته باشیم.

- این معیارهایی که به شما دادند تا چه حد منطقی است؟

کمی مِن و مِن کرد و منطقی منطقی کرد و آخرش گفت:

- یک چیزی است که در همه‌ جای دنیا یکسان است. یک سری اصول اخلاقی است که در همه‌ جای دنیا یکسان است. جزء کلیات است. چون در همه‌ی دنیا هست به نظر منطقی می‌آید و ربطی به آدم‌ها با نژادهای مختلف ندارد و این منطقی است، ولی یک سری ضوابطی برای آن قرار دادند که به نظر منطقی نمی‌رسد. این البته بستگی به اعتقاد دینی دارد.

- من هم در مورد اعتقادِ دینی صحبت می‌کنم ... شما فکر می‌کنید اسلام نظرش در موردِ پوشش چیست؟

لیدر تور می‌گوید:

- اسلام که وارد شد یک تخفیفی در مورد حجاب داد. قبل از اسلام فقط چشم معلوم بود و دست‌ها پوشیده بود ...

من فکر می‌کردم جامعه اعراب را می‌گوید نه جامعه‌ی ایران و شاید هم اصلاً فکری نکردم که گفتم:

- توی ویل دورانت این جوری نوشته نشده است ...

- الان شما به تختِ جمشید تشریف ببرید می‌بینید که ...

پسرِ کناری هم به حرف آمد که:

- در مورد حجابِ ایرانی و اینها یک سری حرف است که همین طور گفته می‌شود...

کمی همهمه می‌شود و هر کس چیزی می‌گوید. باید دید چگونه می‌شود زیرآبِ حجاب را زد. بحث‌هایی در مورد حضرتِ زهرا کاملاً بی‌ربطِ به بحث توسط پسرِ کناری اضافه می‌شود که نیازی نیست به بیان آن در اینجا و حوصله‌ی تایپ اینها را ندارم. آن هم بحثی بی‌ارتباط و حضرتِ زهرا و بادی گاردهایش[4] و ... از پروپاگاندا کردن این بحث نتیجه می‌گیرد که اسلام هیچ اجباری در مورد حجاب ندارد؛ برعکسِ آن چیزی که تبلیغ می‌کنند. نمی‌گذارم قسر در بروند و صریح می‌پرسم و چه بسا سریع که:

- اسلام در موردِ حجاب، اجباری ندارد؟

سین ترجیح می‌دهد جواب دهد که:

- در کشورهایی دیگری که اسلام در آن وجود دارد می‌بینیم که ...

صحبتش را قطع می‌کنم و با آرامش می‌گویم:

- اگر بخواهیم با توجه به قرآن نگاه کنیم چطور؟

پسرِ کناری می‌گوید:

- قرآن هیچ جا به صورت واضح نگفته است.

سین بر خلافِ این می‌گوید:

- در مورد پوشش گفته است و در مورد حجاب نگفته است.

من کمی در بینِ تفاوت پوشش و حجاب گیر می‌کنم. می‌گویم:

- منظور من پوشش است ...

- پوشش که از نظرِ همه‌ی انسان‌ها درست است ...

به اینجا که می‌رسیم گفتم‌گفت‌ها به هم درآمیخته می‌شود و پسرِ کناری می‌گوید:

- حجاب در حکومتِ ایران یعنی دست‌ها تا آستین‌ها پوشیده باشد و از صورت هم فقط باید قرص آن معلوم باشد.

- نظرِ شما در مورد وجه و کفین آمده در قرآن چیست؟

- این هم صریح نیست و دقیقاً منظورِ آن معلوم نیست.

- در هر علمی تفسیر آن علم با کی‌هاست؟

- کسانی علمش را دارند یعنی علمِ قرآن را دارند و مطالعه کردند ولی من نظرم این است که اگر انسانم و اگر عقل دارم و اگر شعور دارم بستگی به این دارد که خودم چه فکر می‌کنم. می‌توانم به آنها رجوع کنم ولی اجبار بر اجرای آن حرف ندارم. انسانیت اصل است.

فعلاً مسأله‌ی عقل را که این قدر به رخ کشیده می‌‌شود را بی‌‌خیال می‌شوم و می‌چسبم به بحثِ خودم:

- تفسیرهایی که از قرآن در مورد حجاب کردند چیست؟

پسرِ کناری لیوانش را تکانی می‌دهد و می‌گوید:

- آن چیزی که در ایران می‌شنویم و وجود دارد ... ولی خیلی کسان دیگری هستند از عالمان که حجاب را قبول ندارند. حتی زمانی که انقلاب شده قضیه حجاب اجباری مطرح نبود.

سین هم طره‌ای از مویش را زیر روسری‌اش جابه‌جا می ‌کند و می‌گوید:

- بله ... خیلی از کسانی که تظاهرات کردند از خانم‌های بی‌حجاب بودند ...

دخالت می‌کنم که:

- بحثِ من ریشه‌ای‌تر است.

پسرِ کناری می‌گوید:

- هنوز هم خیلی از علما به اجباری بودن حجاب اعتراض دارند.

قضیه برایم جالب می‌شود:

- می‌شود نام چند تن از علما را که اجبار به حجاب ندارند را ببرید؟

- نه الان در خاطرم نیست ولی می‌دانم که چنین افرادی بودند و بین دوستانِ پدرم و کسانی که آن ور هستند چنین کسانی هستند.

حالا اگر باشند چنین عالمانی، نمی‌دانم قضیه باید با چه چیز به تناقض برسد. بحث را باید ریشه‌ای‌تر دنبال کنم:

- اگر فرض را بر سالم بودنِ مفسرینِ ایرانی بگذاریم، علت اجبار حجاب توسط آنها چیست؟ البته منظورم دلایل نقلی و تاریخی است.

یکی از خانم‌ها پرسید:

- چرا حجاب باشد؟

سری تکان می‌دهم و سین ادمه می‌دهد:

- احتمالاً همان داستان‌هایی که در موردِ حضرتِ زهرا و ائمه و پیامبر  اینها بوده است، می‌تواند جزء دلایل باشد.

پسرِ کناری می‌پرسد:

- آیا جایی هست که نوشته باشد پیامبر حجاب را بر مردم اجبار کرده است؟

در دلم جل الخالقی می‌گویم. سین گویا حسابِ کار دستش آمده است:

- البته با توجه به منطقه ودوره‌شان ...

من هم محضِ همین طوری می‌گویم:

- پوشش در جاهلیت بسیار بازتر بوده است تا زمان اسلام و پیامبر ...

سین همچنان تردید دارد و می‌گوید:

- یعنی کسی به آنها اجبار کرده است؟

پسرِ کناری دوباره ترجیع‌بند "انسانم، عقل دارم، شعور دارم" را تکرار می‌کند و می‌گوید:

- اگر به من اجبار کنند و بگویند من قبول نمی‌کنم.

بدون معطلی سوالم را می‌پرسم، همان کاری که تا حالا کرده‌ام یعنی سوال پرسیدن و فقط پرسیدن، مگر گزاره‌ی خبری محضِ همین طوری ...

- آیا مناسک دینی اجبار است یا نه؟

- برای من اجبار نیست ولی برای محیطم اجبار است.

احتمال دادم سوالم واضح نبود و دوباره می‌گویم:

- آیا مناسک دینی برای خودِ فرد ممکن است اجبار باشد؟ یعنی در قرآن آمده باشد؟

- به اجبار در آوردند ولی ممکن است نباشد ...

- یعنی در قرآن اجباری برای نماز و روزه و ...

- چرا گفته است باید انجام بدهید.

- خوب، این اجبار نیست؟

- این اجبار است ولی اجبار خوبی نیست.

- یعنی شما مخالف این اجبار هستید؟ اجباری که خودِ شارع اولین بار خودش ایجاد کرده است!

قضیه را برمی‌گرداند و اصلاً می‌زند زیرِ کلِ یک بحثِ روش‌مند و می‌گوید:

- من به این که قرآن مورد تحریف واقع نشده است را نمی‌توانم قبول کنم. البته در این زمینه مطالعه‌ای نکردم ولی مشکوکم ...

می‌خواهد بحث را خارج کند که باز جلوگیری می‌کنم:

- پس شما اجبارِ دین در مورد پوشش را قبول ندارید؟

- نه، آن چیزی را که به آن رسیدم عمل می‌کنم ولی چیزی را که قبول نکنم را نمی‌توانم به صورت تقلیدی انجام دهم. من نمی‌توانم چیزی را چشم بسته چون اینجا نوشته انجام بدهم.

این را تور لیدر می‌گوید و البته اذعان دارد که نمی‌تواند بگوید قرآن را قبول دارد یا نه زیرا اندک زمانی است که به مطالعه‌ی قرآن می‌پردازد و هنوز کامل نخوانده‌اش تا بتواند در موردش کامل قضاوت کند. خوشم آمد:

- آیا قرآن را خودتان می‌خوانید یا این که از تفسیری هم کمک می‌گیرید؟

- نه خودم می‌خوانم و از تفسیر استفاده نمی‌کنم.

از سین می‌خواهم که نظرش را بدهد:

- مسلماً هر چیزی که اجباری باشد مورد قبول نیست. چون فکر کردنِ انسان در مورد یک موضوعی را زیرِ سوال می‌برد زیاد چیزِ جالبی نیست.

امتحان‌شان می‌کنم و یک تست ساده می‌گیرم:

- دو تا گزاره‌ی ساده. در قرآن یک جا می‌گوید در دین هیچ اجباری نیست ولی در خودِ قرآن اجبارهایی وجود دارد. آیا این دو با هم تناقض ندارند؟

پس از سکوت نسبتاً کوتاهی علی است که:

- این اجبار در موردِ پذیرفته شدن دین است و نه در عمل به احکام. پس از پذیرفته شدن باید گوش به حرفش داد.

سین هم بلافاصله تأیید می‌کند. و اما تستی دیگر که به مراتب برای من مهم‌تر است:

- فرض کنید دو آدم داریم در دو منطقه‌ی متفاوت. هر دو می‌روند در مورد اسلام تحقیق می‌کنند و پس از آن یکی از آنها با وجود تحقیق و منابعی که دارد مسلمان نمی‌شود ولی دیگری به اسلام روی می‌آورد ولی مناسک دینی اسلام را انجام نمی‌دهد. از لحاظِ عقلانی سطح این دو آدم چگونه است؟

سکوت این بار کمی طولانی‌تر می‌شود. سین می‌پرسد:

- یعنی چه سطح‌شان یکی هست یا نه؟

- یعنی در پیشگاه خداوند و با توجه به عدالت کدام یک ...

- یعنی دو چیز متفاوت پیدا کردند ...

 - بله، ولی هر دو یک جور عمل کردند.

علی نظرش روی دومی است، منتها با کلی صدای آرام و زیر و ... پسرِ کناری دومی را می‌پسندد! سین اما می‌گوید نمی‌داند زیرا آنجا نیست و ازین جور حرف‌ها ... می‌گویم:

- بالاخره اگر آدم دارای فکر است در این مورد هم می‌تواند فکر کند دیگر، نه؟

برای تور لیدر هنوز سوال واضح نیست:

- یعنی من و سین هر دو قرآن را خواندیم ولی من یک چیزی برداشت کردم و سین یک چیزِ دیگری و باز به یک چیز واحد عمل کردیم.

عجب برداشتی می‌کنند این خانم‌ها. کفم قیچی خورده است از این همه انعطاف هرمنوتیک. می‌گویم:

- نه، مبنای شما متفاوت است. یعنی اسلام را قبول نداریم. فرض می‌کنیم شما اسلام را قبول ندارید و احکامش را عمل نمی‌کنید ولی من اسلام را قبول دارم ولی باز هم احکامش را انجام نمی‌دهم.

سین دقیقاً حرفِ دلم را می‌زند، ای کاش می‌شد "یک دمت گرم بابا" بگویم. سین می‌گوید:

- این چه جور قبول کردنی است که احکامش را قبول نداری. بالاخره اگر چیزی را قبول کردی باید انجام دهی دیگر.

همین را تور لیدر هم تأیید می‌کند. حال در آن اعماق دلم دعواست آیا اسلام چیزی به نام حجاب دارد یا نه؟ آیا اسلام نظری در مورد حجاب دارد؟ ... یعنی اسلام اجازه‌ی موی باز را به زن در محیط عمومی می‌دهد؟ یعنی وجه و کفین و این همه آیه و حدیث و سیره از اهل بیت و پیامبر را باید جور دیگری تعبیر کرد؟ آنها همه‌اش کشک است یا شاید هم دوغ و چه بسا یک دروغ؟ یعنی چه جور باید تعبیر کرد؟ بیاید یک جوری تعبیر کنیم یا قرآن عوض شود یا احادیث و سیره و یا همه با هم، دست در دستِ هم کنیم دین خود را ...

می‌گویم:

- شما باید نظر بدهید نه من ...

رفتیم سراغِ اصول دین و سین نظر دارد نباید اصول را تقلیدی قبول کرد و البته این جزء واضحات اسلام است. بالای منبر می‌روم:

- آدم اگر بخواهد خدا را ثابت کند نباید از قرآن استفاده کند.

این جمله عینِ جمله‌ی کتاب آموزش عقاید آقای مصباح یزدی است. پسرِ کناری از مصباح متنفر است و با تمام عقل‌گرایی و روشنفکری‌اش حاضر نیست این کتاب از آقای مصباح را بخواند. به من گفت نمی‌خواهد وقتش را در موردِ این کتاب تلف کند و به شدت از او متنفر است. این عینِ آزاداندیشی است که به نظرِ من که آدم فقط نظراتِ موافقین را بخواند و نظرِ هیچ مخالفی را نخواند. بلکه از برخی از مخالفین هم باید متنفر باشد و از برخی باید بیشتر متنفر باشد.

عجب، مگر می‌شود آدم آزاداندیش و روشن‌فکر از کسی متنفر باشد؟ حالا ادعای آزاداندیشان در کتاب‌های‌شان چیزی خلافِ این است و به نظر من هر کتابی ارزشِ یک بار خواندن را می‌تواند داشته باشد، حتی آموزشِ عقایدِ آقای مصباح.  

من در ادامه از مراحلِ معرفت‌شناسی گفتم و همه را نعل به نعل از صفحات اولیه‌ی کتاب آقای مصباح یزدی می‌گفتم و طنز روزگار این جاست که پسرِ کناری متنفر از مصباح مدام تأیید می‌کرد حرف‌هایم را و هیچ کدام از گزاره‌هایش را رد نمی‌کرد ...می‌پرسم:

- اگر آدم از بالا به پایین الگوریتم را طی کند، آیا نیازی است که در مورد همه‌ی احکام بنشیند و بخواهد عقلانی فکر کند؟ یعنی یک انسان برای شروع نباید از این شروع کند که چرا نماز می‌خواند بلکه باید از این شروع کند که آیا خدایی وجود دارد و این خدا چه ویژگی‌هایی دارد. این طور نیست؟

سین اما یک کمکی سوءاستفاده کرد از حرف‌هایم و گفت:

- یعنی نیازی نیست در مورد احکام فکر کنی. باید همین طوری بپذیری.

- منظورِ من این نیست. منظورم این است که از پایین به بالا الگوریتم را طی نکنید. فرض کنیم ذهن‌مان خالی از تنقیحات است و هیچ چیز را قبول ندارد. می‌گویم بجای این که فکر کنم چرا باید نماز بخوانی اول بپرسی خدایی هست و چگونه هست و این کار را باید عقلانی و منطقی انجام دهد. اگر در بحثِ ریاضی بخواهیم زمان را بشناسیم آن را به عنوان بعدِ چهارم در نظر می‌گیریم ...

اینجا بود که پیش خودم گفتم که شاید سرِ چیزی دارم بحث می‌کنم که وجود ندارد یا کسی قبول ندارد؛ برای همین پرسیدم:

- آیا راه عقلانی برای اثبات خدا وجود دارد؟

هر سه گفتند یک سری از چیزها را ریختند توی ذهنشان و در ضمیر ناخودآگاه‌شان وجود دارد. ولی بحثِ بنده از امکانِ یک گزاره در شرایط ایده‌آل بود. اصلاً پرت شدند از بحث و گفتند:

- راه عقلانی نیست چون از پچگی به ما گفتند خدا هست ...

- آدم ممکن است با یک چیزهایی جلو برود که آنها اشتباه باشند ...

- چه لزومی دارد بگوییم دینِ بودا بد است؟ یا دین هندوها؟ ... مسلمان‌ها یک خدایی را در ذهنِ بچه‌ها ایجاد می‌کنند و شروع می‌کنند به بزرگ کردن‌شان!

مانده‌ام از این همه پرت و پلا و باز پرسیدم:

- آیا در مورد خدا می‌شود به صورت منطقی فکر کرد؟ آیا از طریق عقل می‌شود خدا را شناخت؟ ...

پسرِ کناری گفت، چه گفتنی:

- از لحاظ عقلی نمی‌شود. خدا را باید با احساس شناخت. اگر بخواهی عقلی فکر کنی اصلاً خدا وجود نخواهد داشت.

عجیب بود. ندیده بودم آزاداندیشان هم از "اصلاً" استفاده کنند. بالاخره همه چیز قرار است نسبی باشد، پس این "اصلاً" یعنی چه؟

از این گفتم که در طول تاریخ زیست‌شناسِ ملحد نداشتیم و یا دانشمندانِ زیادی بودند که خدا را قبول داشتند. سوال اساسی:

- اینها از چه راهی خدا را قبول داشتند؟

نمی‌دانم سین با چه جرأتی به این سوال جواب می‌دهد، به نظرِ من جوابِ این سوال بسیار مشکل است ولی سین خیلی راحت می‌گوید:

- آنها از راه احساس ... این راه، راهِ امید است. او یک نفرِ سوم است همیشه. کسی که در حال سختی ...

 

انصافاً همه‌ی دانشمندان این گونه خدا را شناخته‌اند و هیچکدام راهِ عقلانی نداشته‌اند؟ می‌گویم:

- همین استدلال شما به نوعی منطقی است، نه؟

- نه، امید به هیچ وجه منطقی نیست.

پسرِ کناری می‌پرسد:

- آیا یک میلیارد مساوی 999999999 است؟

خوبی می‌گویم و می‌گوید پس این مقدار می‌تواند برابر صفر شود. چون این منطقی نیست، پس آن هم منطقی نیست. دقیقاً می‌گوید:

- در بازه‌ی بینهایت خدا وجود ندارد.

قبول نمی‌کنند که از راهِ عقلانی می‌شود خدا را ثابت کرد و دستِ کم به این رضایت می‌دهند که خدا را احساسی باید درک کرد و این جوری بهتر است. هر چند به نظرِ من هیچ ابزاری مطمئن‌تر از عقل برای شناخت موجودات نیست. پسرِ کناری نقل قولی از هاوکینگ می‌آورد که با پرس و جوی من می‌گوید در کتاب تاریخچه‌ی زمانش است که به وجود آمدن کائنات بر اساس یک اتفاق بوده است و می‌گوید خدایی نیست. من هم می‌گویم من تا 50 صفحه‌ی اول این کتاب را خوانده‌ام و این جمله را ندیدم که می‌گوید:

- حالا این عینِ عبارتش نیست. و این در بین جملاتش است و اصلاً هاوکینگ لاییک است و خدا را قبول ندارد!

با تعجب می‌گویم:

- کی گفته است لاییک‌ها خدا را قبول ندارند؟

- کلهم دارم می‌گویم.

من هنوز معنی این "کلهم" را نفهمیده است. سین باز هم از خدا به عنوان نقطه‌ی امید ذکر می‌کند و تقریباً با این پافشاری‌اش دارد خفه‌ام می‌کند.

- حالا این احساس امید خطاپذیر است یا نه؟

- احساسی که بر اساس عقل باشد، خطاپذیر نیست.

این دیگر از آن جملات بود! بی‌خود نبود که تور لیدر به سین گفت:

- احساس و عقل را با هم می‌گیری؟

- ...

واقعاً نفمیدم در این جا سین چه گفت وشاید این از نفهمی من باشد و البته صوتِ قضیه هم موجود است. من گفتم از گفت‌و‌گوی با آنها به نتیجه‌ای نرسیده‌ام. سین خیلی قشنگ از این می‌گوید که مطالعاتش کم است و یا اطلاعاتِ دینی اندکی دارد و این بیشتر به همان دانشگاه بر‌می‌گردد. می‌گویم:

- البته به نظرِ من نسلِ حاضر، نسلِ فطرت است.

و کلی پیرامونِ این قضیه سخنرانی می‌کنم که لازم نیست اینجا بیاورم.

- ما هم خوشبختانه و یا متأسفانه می‌خواهیم چیزی را که به زور واردِ مغزِ ما کردند را نقض کنیم.

هر چه هست این جمله را سین صادقانه می‌گوید. ادامه دادیم با خدا و خودمان و مقایسه‌ی ادیان و بحث‌های دیگر که نیازی نیست به تایپِ. کتاب‌هایی را بهم معرفی می‌کنیم و کلی ناراحت می‌شوم از این که کسی می‌گوید من حاضر نیستم فلان کتاب را بخوانم. الان هم خسته‌ام، مخصوصاً در ساعت چهار و بیست دقیقه‌ی صبح. آخرش گفتم:

- بیشتر بخوانیم، بعد بخندیم و بعد گریه کنیم و بعد فکر کنیم.

اما آیا همه‌ی ما حاضریم کتاب‌های مختلف را بخوانیم؟ اگر چنین است پس چرا بعضی از  کتاب‌ها را نخواندیم و بعضی‌ها را نمی‌شناسیم. خاصه کسی مثل رضا امیرخانی و ... کسی نمی‌شناسد آن چه را که ممکن است قبولش نداشته باشد و در روبروی کافه گرامافون گر گرفتم از این همه فیگورِ روشنفکری و آزاداندیشی و درود فرستادم بر دوستِ متحجرم که ادعای روشنفکری ندارد و ادعای ...

 

 



[1] Tour leader

[2] Menu

[3] اگر می‌خواهید منظور از این سه نقطه‌چین را بفهمید حتماً مقاله‌ی دستِ تقدیر و جایزه‌ی نوبل ژائو را از کتاب سرلوحه‌های رضا امیرخانی به صفحات 181 الی 189 از انتشارت سپیده باوران بخوانید تا بدانید این نقطه‌چین از آن نقطه‌چین‌هاست ...

[4] این بحث‌ها توسطِ پسرِ کناری در واقع تردیدی بود بر این که حضرت زهرا حجابش کامل نبوده. دو دلیل هم آورده شده است زیر یک غریبه که به خانه‌ی وحی آمده بود فهمیده بود که زهرا پهلویش خونی است و دیکر این که خودِ حضرت زهرا وقتی به خیابان می‌رفت به پهلویش اشاره می‌کرد و از این دو گزاره نتیجه می‌گیریم زهرا همچین حجابی هم نداشته است. باور بفرمایید بنده عینِ کلمات پسرِ کناری را نوشتم و غلوی به آن اضافه نشده است. به نظرِ خودم ارزش ان استدلال آن قدر نیست که بخواهم آن را در متنِ اصلی بیاورم مگر این که شما هم قبول داشته باشید چون کسی به پهلویش اشاره می‌کرده است پس حجابش ...





۰ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲۹ آبان ۹۳ ، ۲۲:۵۴
میثم امیری
شنبه, ۱۷ آبان ۱۳۹۳، ۱۲:۴۱ ب.ظ

دو فیلم-دو نقد

دو نوشته که برای جایی نوشته بودم که منتشر نشد. 


زیراندازِ سیاه

درباره‌ی فیلم رد کارپت    میثم امیری

فُرم رد کارپت تلخ و گزنده است.چون عطّارانِ فیلم همان رضای میلیاردی سینمای ما در «مُلکِ» کن فرقی با اسبِ کناری «سلیمان» ندارد. فیلم همین را می‌گوید؛ تا لحظه‌ای که عطّاران نرفته خارج، فیلم خوب و سرخوشانه و طنز است، ولی اصلِ گرفتاری از فرودگاهِ پاریس آغاز می‌شود. شروع آشنایی‌زدایی تلخِ مخاطب ایرانی با واقعیّت سینمای جهانی. چرا؟ چون به واقع کسی عطّاران را نمی‌شناسد.

عطّاران در ایران هرگز سیاهی لشکر نیست، عطّاران در آن‌جا سیاهی لشکر است. بی‌پناه، غریبه.

بازیگرِ ناشناسی که اجازه نمی‌دهند از نردبانِ بینندگانِ رد کارپت بالا برود، همان ستاره‌ای‌ست که از حضورش در آثار سینمایی میلیاردها تومان پول به گردش درمی‌آید.

اوجِ این تلخی آن‌جایی‌ست که قطار بازیگران و ستاره‌های سینمایی غربی رد می‌شوند و کسی نیست از میان‌شان که عطّاران را بشناسد. آن‌ها ایرانی‌ترین چهره‌ای که می‌شناسند اصغر فرهادی‌ست. رد کارپت با هوشمندی نشان می‌دهد این سینما با همه‌ی ادّعاهایش در آن طرف مرزها شناخته شده نیست.

رد کارپت و مصاحبه‌ی عطّاران در این روزها، درستی این جمله‌ی یأس‌آلود را نشان می‌دهد: «سینمای ما آن قدرها هم شناخته‌شده‌ نیست.» ترجمه‌ی این جمله در ردکارپت  این است که یکی از مشهورترین بازیگرِ ما ناآشناترین بازیگر در آن طرف آب‌هاست. این که عطّاران با طنزی ظریف و هوشیارانه جابه‌جا می‌گوید من از ایران آمده‌ام و بازیگر هستم، نشان می‌دهد که او و چهره و هنر و خلّاقیّتش -که بی‌تردید این آخری از بسیاری از روندگان روی رد کارپتِ کن بیش‌تر است- در میان سینمایی‌ترین آدم‌های غربی هم غریب است. از همین روست که او به فرهادی متلک می‌اندازد، پرچمِ کشورش را به دورِ تنش می‌پیچد و از برخوردِ سردِ آنان ناامید می‌شود، بسته‌های آجیل در سالنِ کن بر زمین می‌ریزد و ماه‌ها بعد به 24 می‌گوید: «اگر بخواهم آدم موفقی شوم، باید همین ‌جا بمانم. تو هم خیلی‌ها را می‌شناسی که رفته‌اند و شکست خورده‌اند.»

رد کارپت توانست با ایده‌ی سینمای تجربی -آن قدر که در لحظه‌های شایان توجّهی کارگردان هیچ تسلّطی بر دکوپاژ ندارد- فُرمِ «مصائب پشتِ صحنه‌ی در خارج بودنِ سینماگرِ ایرانی» را نشان دهد و با اضافه کردن خرده‌داستان‌های تلخ دیگری مانند بی‌پناهی، گرسنه بودن، خفت شدن توسطِ هم‌میهنِ ناتوی خارج‌نشین به مخاطب نشان دهد که آن طرف کار کردن و موفّق بودن کارِ سختی‌ست. دستِ کم برای کسی که برای دست‌شویی‌اش شلنگ می‌برد، نشدنی‌ست. رد کارپت از این جهت فُرمی دارد موفّق و تحسین‌برانگیز و -به خاطرِ مستندگونه ‌بودنش- به‌شدّت راست‌گو.


نیم‌چه روستای موش‌ها

«شهر موش‌ها» نه نوآوری در روایت دارد، نه هویّتی ایرانی دارد؛ نه حتّی شهر است. پیش از لانگِ شاتِ خوش‌رنگِ آغازین شهر موش‌ها، بازی آن‌لاین و عروسک‌های شهر موش‌ها تبلیغ می‌شود. ولی این پیوست فرهنگی، پیوست فرهنگی ایرانی نیست.  یعنی «شهر موش‌ها»؛ شهری‌ست که نه ایرانی‌ست، نه شهر!

شهر موش‌ها «این‌جایی» نیست. گفته‌اند از شدّت بومی بودن می‌توان جهانی بود. ولی روایت کلاسیک و از مد افتاده‌ی این فیلم ایرانی نیست. مثلا نخستین اتّفاق در این شهر، مراسم شادی‌ست که گروه سرود مدرسه آماده کرده است. ولی هم سرود، آلات ضربی و زهیِ گروه سرود، نحوه ایستادن و لباس پوشیدن موش‌ها غربی‌ست. این سبک جشن گرفتن، نوشیدن، شاد بودن، و ایستادن را در قابِ فیلم‌های اروپایی و آمریکایی بسیار دیده‌ایم و برومند نتوانسته میزانسنی ایرانی از جشن نشان دهد. ساختمان‌ها، تریاها، آپارتمان‌ها، رنگ‌ها، طرح‌ها و در یک کلام «شهرِ» شهر موش‌ها، دنیای ایرانی ندارد. این شهر در عالمِ غربی روایت می‌شود. باید توجّه کرد که با الصاق واژه‌ی بی‌ربط «موشی» به مفاهیم متفاوت و متباین از هم، شهرِ موش‌های «خاص» ساخته نمی‌شود. پس در سخن پدیدآورانش باید تردید کرد که بر این باورند شهرموش‌ها سرگرمی ایرانی‌ست. ولی آشکارا حتّی در معماریِ صحنه‌ها چنین هویتی دیده نمی‌شود.

اشکال دیگر این فیلم روایتش است. زمانی طرّاحی و شهر می‌تواند دل‌نشین باشد که در قصّه معنا یابد.  ولی قصّه شهر موش‌ها یک روایت کلاسیک و آشنا و از نظر افتاده‌ی عفریته و پری است. لحنِ پیش از تیپیکالِ «اسمشو نبر»ها و پرواز روی کاپوت ماشین و خرناس‌های خنده‌دار بدمنِ مضحکِ فیلم نشان می‌دهد که شهر با آب‌ورنگ ساخته نمی‌شود، شهر منطق می‌خواهد و قصّه و حرفِ مایه‌داری که بتواند داستان را پشتیبانی کند. وگرنه روحوضی تنها به سیاه بودن نقش اوّل نمایش برنمی‌گردد، می‌توان های‌تک استعمال کرد و جاز و گیتار نواخت، ولی روحوضی را بازتولید کرد.

فیلم موزیکال-عروسکی شهر موش‌ها نتوانسته «شهر» بسازد و عروسی پایانی فیلم از پایان‌بندی نخ‌نما شده‌ی فیلم‌های بفروش فاصله نگرفته است. شهر، شهرِ های‌تک‌تر نیست، شهری‌ست که بتواند پیچیدگی‌ رابطه‌های انسانی‌ را دربیاورد. شهری که بتواند قصّه‌ی آدم‌های شهر را روایت کند . شهری که مجبور نباشد برای پیش بردن قصّه، دالان به بیرون شهر بزند و آن‌جا اتّفاقی شبه‌فانتزی و تخت را روایت کند. شهر موش‌ها، زمانی شهرست که شهرش تعیّن داشته و بخش فعّالی از میزانسن باشد و قصّه در شهر معنا یابد؛ وگرنه عنوانش تنها نوستالژی‌ست و داستانش عقب‌تر از داستان سی سال پیش حتّی.


پس نوشت 

قسمت‌‎های بالایی سایت به روز نشده است.  تا آخرِ هفته‌‍ی بعد. 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ آبان ۹۳ ، ۱۲:۴۱
میثم امیری
پنجشنبه, ۱ آبان ۱۳۹۳، ۰۸:۰۰ ب.ظ

من حاضرم عکس این خمینی را پاره کنم

فردین زنگ می‌زند بهم. سفارشِ مطلبی می‌دهد برای نشریه‌ی دانشجویی بسیج. مطلب را می‌نویسم. فکر می‌کنم باید برای نشریه‌ی دانشگاهی که سال‌ها در آن باد خورده‌ام چیزی بنویسم. آن دانشگاه، دانشگاهی حاشیه‌ای بود با طوفان‌ها و بادهای درنوردنده. می‌نویسم. در مذمّتِ مدیریتی می‌نویسم که سال‌هاست گریبانم را گرفته. مدیریت که نمی‌دانم از کجا سربرآورده و نشانه‌ی چیست. 
مطلب نوشته می‌شود. یک مطلبِ بی‌خاصیّت، بسیار ساده؛ همین مطلب پیشینِ همین وبلاگ. تقریبا هیچ خلاقیّتی در نوشتنش به کار نمی‌رود. در کم‌تر از یک ساعت تایپ و فرستاده می‌شود. به فردین زنگ می‌زنم، می‌گویم مطلب را فرستاده‌ام. مطلب را می‌خواند و بسیار خوشش می‌آید. خوش‌آمدنی که از مخلوطِ فهم و میان‌مایگی و کینه‌توزی! نتیجه می‌شود. دست‌اندرکاران نشریه هم خوش‌شان می‌اید که آن‌ها نمی‌توانند میان‌مایه‌تر از فردین نباشند. یعنی آن شب مجموعه‌ی نشریه بسیجِ دانشگاهِ شاهد به این نتیجه می‌رسد که باید مطلب را منتشر کند. یک مطلبِ بی‌خاصیّت و بسیار ساده و دمِ دستی که هزارتایش را شما می‌توانی همین الان سیاهه کنی. مطلبی که نه خلّاقیّتی درش هست، نه پیچیدگی. حرف‌های هزار بار زده شده در آن زده می‌شود. حرف‌های تکراری. یک مطلبِ خنثی.
ولی بسیجی‌ها می‌ترسند. با خبر می‌شوم از بیرون دانشگاه رفقایی دست به کار می‌شوند تا نشریه کار نشود و طبعا مطلبِ من هم. یکی از دلایل‌شان هم مطلبِ من است. می‌گویند نباید این مطلب کار شود. مطلبِ خنده‌دار پیشین همین وبلاگ.
*
سال‌ها پیش که دانشجوی دانشگاهِ شاهد بودم، سال‌ها بود که از مدیریت کامیار ثقفی بر آن دانشگاه می‌گذشت. عینِ 5 ترمی که دانشجوی آن‌جا بودم و همیشه توی دانشگاه؛ یک‌بار هم ایشان را ندیده بودم... کار به جایی رسید که من احمدی‌نژاد -رییس جمهورِ وقت- را بیش‌تر از او می‌دیدم...
*

رفقای داخلِ دانشگاه به مصلحت‌سنجی اوّلینِ نشریه‌ی قابلِ اعتنای بسیج را که من به عمرم دیده بودم قیچی می‌کنند. با مصلحت‌سنجی. بی‌آن‌که خودشان عضو دانشگاه شاهد یا بسیجش باشند. بسیجِ دانشگاهِ شاهد با کوششی بیرونی نشریه را منتشر نمی‌کند. نشریه‌ای معمولی و دانشجویی.
*
سال‌هاست که از سال‌های دانشجویی من در دانشگاه شاهد می‌گذرد که سال‌ها بود در آن سال‌ها از مدیریت کامیار ثقفی سال‌ها می‌گذشت. مدیری که یک بار هم در دانشگاه ندیده بودمش. رییس دانشگاهی که هیچ وقت هیچ کسی، به جز هم‌دانش‌کده‌ای‌هاش، ندیده باشندش به تاکسی تلفنی شباهت دارد که نه تاکسی دارد، نه تلفن. او رییس کدام دانشگاه بوده و هست؟!
*
اوجِ انحطاط مقابل رویم رژه می‌رود. اوجِ انحطاط این است که حفظِ انقلاب اسلامی و ارزش‌هایش تا این حد کج و مغشوش و درهم شود. 
به فردین زنگ می‌زنم و از این همه تعلل و خاموشی و محافظه‌کاری او و رفیقش حیرت‌زده می‌شوم و هنوز در حیرتم که چرا چیزی ننوشته‌اند و دستِ کم در شعار حزب اللهی بودن‌شان را نشان نمی‌دهند. می‌گوید تا آخرِ امشب می‌نویسد. ببینیم. 
*
ای کاش روزی که دانشجوی دانشگاه شاهد شده بودم، عکسی از کامیار ثقفی به دست‌مان می‌دادند که در مدّتی که دانشجوی آن دانشگاه بودیم دستِ کم عکس‌شان را مشاهده می‌کردیم. همیشه توی دانشگاه از مدیریت دانشگاه شاهد انتقاد می‌کردم می‌ترسیدم که نکند این که پشت سرش راه می‌روم و صدایم را می‌شنود، رییس دانشگاهِ شاهد باشد. نمی‌دانید چقدر سخت است از مدیری که نمی‌بیندش انتقاد کنید. طرف، حداقلِ شایستگی مدیریت را ندارد، چون دیده نمی‌شود... و چطور می‌شود کسی را که از دانشجو فراری‌ست رییس نامید. رییسی که سال‌هاست از سال‌ها پیش رییس مانده است.
*
دوباره فردین زنگ می‌زند و دعوتم می‌کند به دانشگاه شاهد برای حرف زدن. می‌گویم می‌خواهم درباره‌ی چگونه نوشتن حرف بزنم و او پیشنهاد می‌کند که بخش‌هایی از رمان تازه نوشته شده‌ام را بخوانم. می‌پذیرم. ولی این برنامه هم به گفته‌ی دوستان با مخالفت ثقفی و هادویِ کاشانیِ هزار نکته از یک معنایِ پیش‌نمازِ رفیقِ جواد قلاوند، برنامه هوا می‌شد. البته به گفته‌ی دوستانِ مسئولِ برنامه. از این همه جاخوردگی بسیج دانشجویی خنده‌ام می‌گیرد. بسیج دانشجوی پیرو حضرتِ امام، در همه‌ی اشکالش باید خمینی باشد. و در آن دانشگاه که من دانشجویش بوده‌ام و جوّش را می‌شناسم، به نظرم برنامه‌ی درست و نشریه‌ی خوب نتایجی دارد؛ یکی‌اش این است که برنامه‌ات برگزار نشود. همین که برنامه‌ات برگزار شود، یعنی درجه‌ای از خنثی بودن و انحطاطا درت هست. 
*
ثقفی رییس دانشگاهِ پیشینم بود؛ رییسی که ندیده بودمش. دوست داشتم در سخنرانی دانشگاهِ شاهد که رییس هوایش کرد، عکسی از کامیار ثقفی با جست‌وجو در گوگلِ خبیث بیابم و در مهدیه دانشگاه شاهد نمایش دهم. به دانشجویان بگویم یکی از راه‌های چگونه نوشتن، نوشتن از موقعیّت‌هایی‌ست که ندیده باشندش؛ چه موقعیتی از این بهتر که از این بنده خدا که رییس‌تان بنویسید. رییس دانشگاهی که آدم ندیده باشدش جان می‌دهد برای یک رمانِ خوب. من شاید در مجموعه داستانی که می‌نویسم شمّه‌اش را رو کنم؛ خیالم هم راحت است که برای نوشتن داستان نیاز به اجازه از هیچ شورای سه‌نفره‌ای نیست! و من کارم را بلدم، بیش‌تر از این رو که ندیدن کامیار ثقفی در طول دوران دانشجویی‌ام این قدر در من انرژی ایجاد کرد، که می‌توانم باهاش برادرانِ کارمازوف بنویسم. و آن قدر انرژی دارم که در هر صفحه می‌توانم دو بار نام کامیار ثقفی را بیاورم و او را با نام کوچکش صدا کنم؛ نمی‌دانم خوشش می‌آید یا نه. یک بار هم که می‌خواستم کامیار ثقفی را از طریق بخش ایمیج سایت گوگل نشان دهم، توسط رییسی که ندیده‌امش هوا می‌شود.
*
خمینی 15 سال تبعید بود. از ترس و جازدن حالم بهم می‌خورد. حسن، مردِ ناحسابی! جانت را، زحمتت را به باد داده‌اند و تو سکوت کرده‌ای. اسلامِ آمریکایی دارد تو را می‌بلعد و تو هم‌چنان شعارهای نخ‌نما شده‌ای می‌دهی که کسی را نگزد. این هم دیپلمات‌بازی برای چه؟ فردین‌جان تو در مطلبِ آخرت درباره‌ی زیستن حرف زده‌ای؛ یک مشت شعارِ توخالی. شعار توی شعار. کار شما بسیجی‌ها شعار است. در هر سویه و سمتِ فکری باشید، دوست دارید شعار بدهید. دوست دارید خودتان را کنار بکشید و برای جمع شعار بدهید. مطلبِ فردی و تجربه‌ی شخصی با اول شخصِ مفرد درست نمی‌شود آقای شاعر. شعورِ فردی و مطلبِ فردی آنی‌ست که بتوانی روایتی از خود کنی. روایتی که تنها تو را در بر گیرد، تنها درباره‌ی تو باشد.
*
کامیار ثقفی رییس دانشگاهِ شاهد بود. سال‌هاست که هست. ولی در واقع نیست. رییسی که ندیده باشی‌اش چه جور رییسی‌ است؟ من در سال‌های دانشجویی فرقی قائل نبودم بین کامیار ثقفی و فرهادِ رهبر. چون هیچ‌کدام‌شان را ندیده بودم. اصلا کامیار ثقفی می‌تواند مانند قهرمانِ کتاب کالوینو باشد؛ شوالیه‌ی ناموجود. کسی که دیده نمی‌شود، تنها تأثیرش حس می‌شود. به کسی گفتم کامیار ثقفی را نتوانستم به ریاست بپذیرم، چون او را ندیده‌ام؛ بهم پاسخ داد می‌توانی چربی داخلِ شیر را ببینی؟ گفتم نه، او گفت پس نمی‌توانی وجودِ کامیار ثقفی را منکر شوی. دیدم راست می‌گوید با این تمهیدِ خداشناسانه من نمی‌توانم ریاست کامیار ثقفی را کتمان کنم؛ درست است که نمی‌بینمش، ولی نمی‌توانم کتمانش کنم. تو همیشه برایم بودی کامیار ثقفی. ولی حیف است آدم کیتارو را ببیند ولی تو را نبیند. 
*
آقای رفیق، تو را به دانشگاه راه نمی‌دهند، اگر محقّی و از حقیقت بهره‌ای برده‌ای آن را منتشر کن. از آن روایت بکن. رها کن سیّد مرتضی و خمینی و شعار را. خودت را بچسب. روایت خودت کو! آن روایت، روایتِ مدیریتی است که دوست دارد قیافه‌ات را برای ثانیه‌ای هم شده در دانشگاه نبیند. اسلام ناب و اسلام آمریکایی در زبانِ شما به شعارهای پوچی تبدیل شده! می‌دانی چرا شعار نوشته‌ای؟! چون می‌خواهی کنار گود بنشینی.
*
در ایّام الله انتخابات که خر شده بودم و برای جلیلی تبلیغ می‌کردم به دوستی گفتم قالیباف را می‌شناسی، گفت او هم من را نمی‌شناسد. شوخی جالبی بود. من سال‌ها دانشجوی دانشگاهی بودم که مسئول دانشگاهم را نمی‌شناختم، و او هم طبعا من را نمی‌شناخت. تجربه‌ای ناب. مسئولی که نشناسی‌اش. نام آن مسئول کامیار ثقفی بود که نمی‌دانم دوست دارد به نام کوچک صدایش بزنم یا نه. 
*
حسن تو یک چیزی بگو... تباه نشوی برادر! داری درس می‌خوانی، بخوان، ولی روایت را فراموش نکن. 
*
رییس دانشگاه شاهد کامیار ثقفی است؛ رییسی که یک بار دیده‌امش. از پشت. روزی که شهدای گم‌نام را آورده بودند و احمدی‌نژاد هم آمده بود. من احمدی‌نژاد را که رییس هیأت امنای دانشگاه بود دیدم، ولی کامیار ثقفی را ندیدم. البته از پشت دیدم، در راهِ مهدیه. یکی از دوستان گفت این دکتر ثقفی است؛ بعد از آن و پیش از آن من کامیار ثقفی را به‌ترتیب ندیده‌ام و ندیده بودم. دویدم؛ رفتم جلو و کوشیدم نیم‌رخی از کامیار ثقفی را ببینم که پیچید سمتِ مهدیه. ولی دیدمش. او هم من را دید، لبخندی زد و رفت. این چگال‌ترین برخوردِ من با ثقفی بود. ای کاش کامیار ثقفی را می‌توانستم بیش‌تر ببینم. که نشد. و اگر امروز روزی هزار بار هم ببینمش، برایم ارزشی ندارد. او رییسی بود که نبود. رییسی که بین مجموعه‌اش نباشد، رییسِ کجاست؟
*
روایتِ شعاری از اسلام آمریکایی را رها کنید. باور کنید اسلام آمریکایی هم می‌تواند تبدیل به شعار توخالی شود. اسلام آمریکایی هم می‌تواند تبدیل به زینت‌المجالس شود. باور کنید می‌تواند. شما مجله‌ی سراسر منحط 57 را دیده‌اید. شما مدیریتِ به قولِ خودتان اسلام آمریکایی در دانشگاه را دیده‌اید و چیزی نگفته‌اید. شما دیده‌اید که حسن را رد صلاحیت کرده‌اند و چیزی نگفته‌اید. شما دیده‌اید که چطور جوان‌های پای کار را به آن دانشگاه راه نداده‌اند و چیزی نگفته‌اید. شما هیچ وقت چیزی نگفته‌اید.
*
کامیار ثقفی رییس دانشگاهِ شاهد است. انگار در سایه بودن در جمهوری اسلامی، آدم را ماندگارتر می‌کند. رییس جمهوری عوض می‌شود، وزرای علوم دولت‌های مختلف می‌روند و می‌آید و همین طور رییس جایی مثل بنیادِ شهید و نماینده رهبر در آن بنیاد، ولی کامیار ثقفی رییس می‌ماند؛ چون دیده نمی‌شود. 
*
فردین! این که نگذاشتند نشریه‌تان در دانشگاه منتشر شود نشان می‌دهد که کارتان را درست انجام داده‌اید. من به فردین گفتم، نشریه‌ی درست و منطبق با خمینی در آن دانشگاه نتایجی دارد. یکی از آن نتایج این است که روزِ نخست دستور دهند از دانشگاه جمعش کنند. البته این که پیش از انتشار، این کار انجام شد، نگران‌کننده است، ولی می‌توانید امیدوار باشید که اسلام به قول شما آمریکایی نوعی از اسلام است که اجازه دیده شدن به اسلام ناب را نمی‌دهد. به قول روح الله نامداری اسلام آمریکایی بر ذهن‌ها و عقل‌ها و اندیشه‌ها قفل می‌زند و اجازه‌ی سؤال کردن هم نمی‌دهد. (خوش‌تان می‌آید از این شعارها بدهم، ولی نمی‌دهم.)
*
کار به جایی رسید که روزهای آخر دانشجویی‌ام اگر کامیار ثقفی می‌آمد جلو و می‌گفت من کامیار ثقفی هستم. حرفش را قبول نمی‌کردم، می‌گفتم لطفا کارت شناسایی‌تان را نشان دهید. آن وقت بود که شاید و تنها شاید بهش می‌گفتم کامیار؛ البته از این که به نامِ کوچکش صدایش می‌کردم ناراحت نمی‌شد. 
*
برای خمینی بودن و کار خمینی کردن لازم نیست اسم خمینی را بیاوری، بلکه کافی‌ست روشت خمینی باشد. اسلام آمریکایی 15 سال خمینی را تبعید کرد. پس اگر جایی اسلام به قول تو آمریکایی حضور دارد و تو مروّجِ اسلام ناب هستی، باید اسلام آمریکایی تبعیدت کند، اخراجت کند. این یکی از نتایج زیست در این منظومه است. اگر بترسی، خودت را، مدرکت را، آینده‌ی کاری‌ات را ببینی و از حق فاصله بگیری، به همان اندازه در دامِ اسلامِ آمریکایی هستی. منطقت با خمینی و آقای خامنه‌ای باشد. آقای خامنه‌ای گفت ما حرفِ حقّی داریم، آن حرفِ حق را می‌زنیم. تمام شد. منطق اسلامِ ناب همین است. خوشت می‌آید از شعار؟ می‌دانم که خوشت می‌آید فردین. 
*
کامیار ثقفی رییس دانشگاهِ شاهد بود. و هست. و شاید خواهد بود. ولی برای من هیچ‌گاه رییس دانشگاهِ شاهد نبود؛ چون ندیده بودمش. معرفتِ حسّی نازل‌ترین و آسان‌ترین مرتبتِ معرفت است؛ به گفته‌ی جوادی آملیِ رفیقِ اکبرِ هاشمیِ رفسنجانی در کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. وقتی این نازل‌ترین حس هم در معرفت به کامیار جانِ ثقفی حاصل نگشت، من می‌توانم بگویم من کامیار ثقفی را می‌شناسم؟
*
نمی‌دانم رویِ جلدِ مجله‌ی 57 را دیده‌اید یا نه. شاید دیده باشید. درباره‌ی خمینی است. دوست، فکر می‌کنی در آن دانشگاه چند نسخه این نشریه توسط مسئولینش خریداری شوند؟ تو می‌گویی صد نسخه، من می‌گویم هزار نسخه. اگر خمینی را کسانی که تو قبولش نداری و می‌گویی اسلام آمریکایی دارند، هزار نسخه بخرند، آن خمینی خنثی نیست؟ آن خمینی دروغ نیست؟ خمینی با این همه شعارزدگی مسئولین که به قول مرتضی آوینی ایثار را هم شعاری کرده‌اند و از درون خالی، دیگر در کلیّت تولید و پذیرفته نمی‌شود. خمینی دیگر در کلیت پذیرفته نمی‌شود فردین، در جزئیّت ساخته می‌شود. آن نشریه، نشریه‌ی کلی‌گویی‌های توخالی است. جزئیّت را دریابید. 
*
کامیار ثقفی را من ندیده بودم در دورانِ دانشجویی جز نیم‌رخی. کامیار ثقفی کیست؟ تو بگو اصلا مختار ثقفی رییس دانشگاه شاهد بوده است. برای من که ندیده‌امش فرقی نمی‌کند. کامیار ثقفی خوشحال باشد که همه‌اش دارم با صلحا طاقش می‌زنم.
*
من خمینی و آقای خامنه‌ای را که در بعضی از این ادارات هزار هزار تا توزیع می‌کنند نمی‌شناسم. من این خمینی و آقای خامنه‌ای را نمی‌شناسم. من خمینی بسیاری از این ایستگاه صلواتی‌های بسیجی و دولتی را نمی‌شناسم. من این چفیه را نمی‌شناسم، تو می‌شناسی؟ من حاضرم عکسِ این خمینی را که ظلمی را توجیه می‌کند در حمایت از خمینی پاره کنم. چون خودِ خمینی هم این طور بود. خمینی می‌گفت اسلام می‌سازند با همه‌ی مناسکش ولی با روحِ آمریکایی. اگر ممکن است اسلام بسازند با روحِ آمریکایی، دوستِ عزیز، آیا ممکن نیست خمینی بسازند با روحِ آمریکایی؟ این خمینی فراوان دیده می‌شود. این خمینی را باید به کناری پرت کرد. 
*
آقای خامنه‌ای معمولا ده سال به ده سال آدم‌ها را در مسئولیّت‌ها جابه‌جا می‌کند. امیدوارم آقای هادویِ کاشانیِ رفیقِ جواد قلاوند هم به مرتبت بالاتری روند. و اگر به مرتبت بالاتری می‌روند، توصیه‌ی آخرش را چنین به کامیار ثقفی بگوید: «یک روز هیچ کار نکن. تنها برو دمِ درِ دانشگاهِ شاهد از صبح بایست، و از هر کس که خواست از اتاقِ گیت‌مانند امنیتی‌فرمش عبور کند لبخندی بزن و بگو من کامیار ثقفی رییس دانشگاهِ شما هستم. اگر گفتنش برایت خسته‌کنند است کامیار جان، می‌توانی این جمله را لند‌اسکیپ روی کاغذی نوشته و چاپ کنی و همراهِ همان لبخند مقابل سینه‌ات بگیری تا هر کس که رد می‌شود رییس دانشگاهش را ببیند. همین. فقط ببیند.» 
*
خمینی رئوف بود با همه‌ی مردم، سخت‌گیر بود با همه‌ی مسئولین. پس ما هم باید این طور باشیم. منظورم از ما من و خودت و فردین است. پس سخت‌گیر باش. بی‌خود به برخی از مسئولین به این بهانه که بسیجی هستند یا مذهبی هستند، رئوف نباش. این‌ها جنبه‌ی رئوفی ندارند. به قول روح الله نامداری: مردِ حسابی! با امام حسینی که سرش را بریدند، می‌تواند مجلسِ مصیبتی برپا کرد که روح جوان را تخدیر کند. اگر با امام حسین -بنا به گفته‌ی خودِ خمینی- می‌توان جوانان را تخدیر و معتاد و بنگی کرد، با بسیج نمی‌توان چنین کرد؟ چرا باید بسیج و بسیجی مصون باشد در این راه؟ اسلامش مصون نیست، چه رسد به چهار تا بسیجی. با بسیج تخدیر می‌کنند شما را به طوری که از ناراستی که می‌بینید دست بکشید و به خاتم‌کاری حواشیِ مقرنس‌های گوشه‌ی اتاق‌خواب‌های‌شان درگیر شوید؛ که چرا اسلامی نیست! 
از اپنِ شدنِ آشپزخانه‌ها مهم‌تر اپن شدن آدم‌ها و مفاهیم و از دست‌دادن بکارت و تازگی‌شان است؛ رییس. 
*
کامیار ثقفی هنوز رییس دانشگاهِ شاهد است؛ از سال‌ها پیش. من هنوز ندیده‌امش، به جز در تدفینِ شهدا. تازه آن روز هم که دیدمش نگفت من ثقفی‌ام. نکند آن که من دیده بودم ثقفی نبوده باشد. نکند. 






۳ نظر موافقین ۵ مخالفین ۰ ۰۱ آبان ۹۳ ، ۲۰:۰۰
میثم امیری